Zweedse feministen maken zich klaar voor de verkiezingen: ‘Populisme is een reactie van bange mannen, wij staan voor liefde’

‘Populisme is een reactie van bange mannen. De laatste doodsrochel van het patriarchaat. De populisten staan voor angst, wij staan voor liefde.’

Katta Konkol (36) staat nummer 17 op de kieslijst van het Feministiskt Initiativ (FI) en ze voert in aanloop naar de parlementsverkiezingen campagne in een Stockholmse huiskamer. De feministische partij van Zweden hoopt zondag een eerste zetel in het parlement te behalen. Voor haar zitten vrouwen met hun knieën opgetrokken op de driehoeksbank, anderen in kleermakerszit op het kleed op de grond.

‘De vrouwenbeweging is een constant gevecht geweest tussen vrouwen en mannen’, zegt Konkol. ‘Vrouwen die een overwinning behalen, mannen die terugvechten, vrouwen die weer terugslaan en mannen die dan weer proberen om ons de kop in te drukken. Daarom moeten we blijven vechten.’

De geur van appeltaart heeft het appartement van Matilda Hjertstrand (33) veroverd. ‘Dit is een appeltaart van zelfgeplukte appelen’, zegt haar vrouw Monica Hjertstrand (32). ‘Lokaal en ecologisch. Zo doen wij feministen dat’, zegt Matilda. Terwijl Monica de koffie op tafel zet, ontfermt zij zich met een ratelende rode mixer over het laatste essentiële onderdeel. Bij een Zweedse fika (koffieafspraak) scoor je punten met een zelfgebakken appeltaart. Helemaal met een appeltaart met vanillesaus.

Matilda werkt als woordvoerder voor de Zweedse hippische sportfederatie, Monica is nu negen maanden met ouderschapsverlof, daarna kan ze weer aan de slag als manager bij een softwarebedrijf. Vervolgens zal ook Matilda negen maanden betaald ouderschapsverlof opnemen. Dit moderne gezin in Stockholm lijkt dan ook het levende bewijs te vormen dat de vrouwenemancipatie in Zweden toch wel zo’n beetje af is. Toch?

Seksistische reclame

Nee, denkt FI, er is nog terrein te winnen. Hogere lonen bijvoorbeeld in sectoren die nu als vrouwensectoren gelden – waarom verdienen jongemannen na een driejarige opleiding in de IT meer dan basisschooljuffen die vijf jaar hebben gestudeerd? Daarnaast willen de feministen onder meer een verbod op stripclubs, seksistische reclame aan banden leggen en porno in hotels uitbannen. Tevens zou er in Zweden al op kinderdagverblijven aan verplichte bewustwording moeten worden gedaan over de nog altijd mannelijke dominantie die kinderen in de Zweedse samenleving te wachten staat.

Matilda en Monica hebben hun vriendinnen op visite uitgenodigd om hen over te halen zondag op FI te stemmen. Bij vorige verkiezingen voelden de meeste Zweedse vrouwen zich nog steeds thuis bij klassieke Zweedse partijen. Maar het echtpaar Hjertstrand hoopt dat er verandering in de lucht hangt. Het activistische tegengeluid is nodig nu de rechtspopulisten van de Zweden Democraten misschien wel de grootste partij het land worden en het traditionele linkse geluid van de Sociaal Democraten in de hoek zit waar de klappen vallen.

Feministiskt Initiativ is in 2006 opgericht met als doel het feminisme naar een hoger plan te brengen in Zweden. Niet alleen komt FI op voor klassieke feministische gelijkheidsidealen, zoals de gelijke beloning voor mannen en vrouwen, maar tevens voor de rechten van lesbische vrouwen, biseksuelen, homo’s en transgenders. De meeste van hun aanwezige vriendinnen vallen net als de gastvrouwen in die eerste groep. ‘We hebben hen ontmoet in een babygroep in de buurt’, zegt Matilda. Haar 3-jarige dochter Felicia rent tussen de gasten rond, de drie maanden oude Olle wordt zachtjes in de baby bouncer op en neer gewipt.

#Metoo

Een partij als FI past bij Zweden als progressieve natie – ook de #metoo-beweging was in het Scandinavische land heftiger dan in Nederland. Maandenlang werd de ene na de andere acteur, journalist en tv-persoonlijkheid publiekelijk ter verantwoording geroepen. Het is waarschijnlijk niet zo dat er zoveel meer foute mannen in Zweden rondlopen. Integendeel: er lijkt geen land ter wereld waar de moderne man zich zo heeft ‘neergelegd’ bij zijn nieuwe gedomesticeerde rol. De heftigheid van #metoo was mede het gevolg van de feministen die oproepen deden op sociale media. Al het onrecht tegen vrouwen moet bestreden worden. Dat idee lijkt hier sterker aanwezig in de cultuur.

Als reactie op #metoo heeft de feministische Zweedse regering – evenveel mannen als vrouwen in het kabinet – allerlei nieuwe maatregelen aangekondigd ter bescherming van de vrouw. Prostitutiebezoek was in Zweden al verboden. Sinds begin dit jaar kunnen Zweedse mannen eveneens in Zweden vervolgd worden na prostitutiebezoek in het buitenland.

Naast dit zware geschut heeft de regering eerder dit jaar investeringen aangekondigd in voorlichtingscampagnes over seksuele intimidaties op het werk en wordt er gewerkt aan (nog) beter seksueel onderwijs op scholen. Tevens ging er onlangs een wet van kracht die bepaalt dat de Zweden elkaar voortaan nadrukkelijk om toestemming moeten vragen voor het hebben van seks. 

De laatste weken van de campagne gaat het echter weer over ‘echte’ mannenkwesties, zoals meer geld pompen in politie, defensie uitbreiden en harde taal uiten richting ontspoorde jeugd in Zweedse buitenwijken. Misschien piekte de #metoo-beweging iets te vroeg voor de feministen? Ook deze verkiezing haalt de partij, net als bij eerdere verkiezingen voor het parlement, volgens peilingen wederom niet de kiesdrempel van 4 procent.

Abortus

Veel feministen willen tijdens deze verkiezingen vooral een stem uitbrengen tegen de conservatieve krachten in het parlement. De Zweden Democraten willen het abortusrecht beperken: nu kun je in week achttien nog kiezen voor een abortus zonder medische reden, die grens moet volgens de partij naar twaalf weken. De Christendemocraten voeren daarnaast campagne tegen de genderneutrale pedagogiek op kinderdagverblijven. Deze twee partijen zouden in een coalitie aan de macht kunnen komen.  

‘Ik twijfel nog op wie ik ga stemmen’, zegt Elvira, een museummedewerker in Stockholm, die met haar vrouw en pasgeboren baby naar de avond is gekomen. Zij vindt de lezing van Konkol inspirerend en voelt zich het meest thuis bij FI. ‘Maar ik ben bang dat mijn stem verloren gaat als ik wel op FI stem en ze niet in het parlement komen. Dat is mijn dilemma.’