Baankansen voor arbeidsgehandicapten kelderden na het sluiten van sociale werkplaatsen
Arbeidsgehandicapten zagen na 2014 hun kansen op de arbeidsmarkt kelderen. Met het sluiten van de sociale werkplaatsen slonk hun kans om in de twee jaar daarna een baan te vinden van ruim 50 naar slechts 30 procent. Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau in een woensdag gepubliceerd rapport.
‘De mensen die hun Wsw-indicatie (Wet sociale werkvoorziening, red.) hebben verloren, hebben nu een geringere kans op werk dan in de oude situatie’, stelt het SCP. Drieënhalf jaar geleden begon de regering aan een groot experiment: het beleid voor mensen met een arbeidshandicap ging volledig op de schop. Met grote gevolgen, oordeelt het planbureau: het experiment pakte in eerste instantie slecht uit voor de arbeidsgehandicapten. Zonder de optie van een werkplaatsplek zagen ze hun kans op werk bijna halveren.
Het vorige kabinet van VVD en PvdA markeerde een ideologische ommezwaai in het denken over arbeidsbeperkten. Na 65 jaar sociale werkvoorziening zette het kabinet-Rutte II er een punt achter. De gedachte: mensen met een handicap (door psychische problemen of een verstandelijke of fysieke handicap) moeten zoveel mogelijk deelnemen aan het reguliere leven. De collega met een handicap moet niet afgezonderd, maar op eigen tempo zijn bijdrage kunnen leveren tussen collega’s zonder beperking.
Bonbons inpakken
Op dat moment werkten ruim 100 duizend mensen in de sociale werkvoorziening. Ze vouwden servetten, pakten bonbons in, deden simpel assemblagewerk. Hun loon kwam uit de schatkist. De regering sloot de deur aan de voorkant. Wie er al was, mocht blijven, maar vanaf 1 januari 2015 mocht er niemand meer bij. Het werd een sterfhuis. Er zijn nu nog zo’n 87 duizend mensen in de sociale werkplaatsen over.
Maar hoe vergaat het de gehandicapten die sindsdien elders werk moeten vinden? Het SCP onderzocht wat er in 2015 en 2016 gebeurde met de 11 duizend mensen die in 2014 nog op de wachtlijst stonden voor een plekje in een werkplaats. De deur ging voor hun neus dicht. Vanaf dat moment behoorden zij tot de ‘doelgroep Participatiewet’, ze moesten gaan participeren tussen reguliere collega’s. Gemeenten en UWV gingen hen daarbij helpen. Evenals het kabinet en het bedrijfsleven, die samen afspraken om voor 2026 een extra 125 duizend gehandicapten aan het werk te krijgen.
De conclusies liegen er niet om. Wie in 2010 in de wacht stond voor een plek in de werkvoorziening, had in 51 procent van de gevallen binnen twee jaar werk – circa de helft in een sociale werkplaats, de andere helft in loondienst elders. Na 2014 vielen de werkplaatsen weg. In gemeentehuizen in heel Nederland moest het wiel opnieuw worden uitgevonden. Overal gingen ambtenaren aan de slag om ‘hun’ lokale arbeidsgehandicapten van een uitkering naar een functie in een regulier bedrijf te krijgen. Het resultaat hield niet over. Het SCP concludeert: de arbeidsbeperkten kwamen minder snel aan de bak en hun banen waren vaker tijdelijk, bijvoorbeeld als uitzendkracht.
Gemeentelijke kaartenbakken
Op dit moment tellen de kaartenbakken van de gemeenten en het UWV ruim honderdduizend mensen met een beperking die geen werk hebben. Mogelijk is het aantal veel hoger, niet iedereen met een arbeidshandicap is in beeld. De ervaring van de 11 duizend mensen die in 2014 op de Wsw-wachtlijst stonden, is volgens het SCP exemplarisch voor ‘latere cohorten mensen met een arbeidsbeperking’.
Het is te vroeg om op basis van deze conclusies het nieuwe beleid geheel af te schrijven, stelt het SCP: ‘De Participatiewet betreft werk in uitvoering.’ Het SCP-rapport behelst de roerige eerste twee jaar van de nieuwe wetgeving. Eind volgend jaar publiceert het adviesbureau een eindrapport.
De overheid en bedrijven boeken sinds 2015 bescheiden successen met de ‘Banenafspraak’: sinds 2012 kwamen er zo’n 37 duizend ‘reguliere’ banen voor arbeidsbeperkten bij (weliswaar met een deel gedetacheerd vanuit de oude sociale werkplaatsen). Een wrange constatering voor de regering: de bedrijven liggen op schema met het aannemen van gehandicapten, de overheid niet.
Tegelijkertijd keert de huidige coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie (kabinet Rutte III) deels terug op de schreden van Rutte II. Gemeenten moeten de komende jaren 50 duizend ‘beschutte werkplekken organiseren’ voor mensen die het echt niet redden in een reguliere baan. De ene sociale werkplaats is gesloten, de volgende staat in de steigers.
Aanvullingen & verbeteringen
In een eerdere versie van dit artikel stond dat de banenafspraak om 125 duizend extra banen te creëren voor 2016 was. Dit moet voor 2026 zijn.