'Brand zoals in Rio is grootste nachtmerrie voor museum, het is een ramp'

De gevolgen van de brand van vannacht in het Nationale Museum in Rio de Janeiro reiken veel verder dan Brazilië, zegt de Nederlandse antropoloog Martijn Oosterbaan. "Het museum herbergt heel veel fossiele resten van samenlevingen en van planten. Dat betekent veel kennis over de ontwikkeling van de mensheid en over de biologische ontwikkeling. Dat gaat ons dus allemaal aan."

Oosterbaan kwam regelmatig in het museum. "Ik ben er de afgelopen tien jaar herhaaldelijk geweest, de laatste keer was twee maanden geleden". Voor hem kwam het nieuws dan ook als een enorme schok. "En ook bij andere antropologen en collega's is de ontsteltenis groot."

Het museum was ook een plek waar antropologen bijeenkwamen om te praten over de items die het museum herbergde. Als hij er was, maakte Oosterbaan zich altijd zorgen over de staat van het gebouw, zei hij. En de Nederlander was daarmee niet de enige. "Nu zie ik al heel veel boze reacties voorbijkomen van mensen die vinden dat er te laat en te weinig is geïnvesteerd in het gebouw."

In onderstaande video is te zien hoe het museum voor de brand eruitzag:

Van de archieven is waarschijnlijk niets meer over. "De vraag is of het gebouw nog te redden valt. Maar op dit moment
is de grootste tragedie dat alles wat binnen lag, verloren is gegaan", zei Oosterbaan in het NOS Radio 1 Journaal.

Een oud-directeur van het museum noemde de brand en de ontstane schade "een onherstelbaar verlies voor de wetenschap wereldwijd. Dat krijgen we nooit meer terug."

Nachtmerrie

Koos Biesmeijer, wetenschappelijk directeur van Naturalis in Leiden, sluit zich aan bij die woorden. "Het is de grootste nachtmerrie die er is voor zo'n museum. Het is onvervangbaar en niet uit te drukken in geld."

Zo'n collectie is een bibliotheek van het leven, een schatkist, omschrijft Biesmeijer. "Een museum is een plek vol unieke dingen. Om iets te weten over biodiversiteit moet je vaak terug naar zo'n museum om zeker te weten dat je hetzelfde of een andere item gevonden hebt om te kijken hoe het er vroeger uitzag. Dat kan dus nu niet meer."

Er is daardoor heel veel kennis verloren gegaan. "Het is hetzelfde als bij ons alle bibliotheken afbranden. Dan kun je de geschiedenis alleen maar achterhalen aan de hand van verhalen die mensen toevallig nog weten. Dat is echt een ramp."

Maatregelen

Naturalis zelf is goed voorbereid op een eventuele brand. "Wij hebben maatregelen genomen die ervoor zorgen dat de schade dan heel beperkt blijft. Zo zijn bijvoorbeeld alle compartiment van onze toren, die in heel Leiden te zien is, van elkaar afgescheiden."

Ook wordt er gecontroleerd wie er wel of niet in een bepaald gedeelte van het museum mag komen. "En als we dubbele items hebben, verspreiden we die over meerdere musea, al gaat dat natuurlijk makkelijker met planten dan met insecten", zei Biesmeijer.