Debat over marktwerking laait op: CDA, PvdA en SP willen winstverbod voor zorgverzekeraars
Een bijzondere combinatie van partijen – regeringspartij CDA en het linkse blok PvdA en SP – wil dat het zorgverzekeraars definitief onmogelijk wordt gemaakt om winst te maken. De partijen vinden dat al het geld dat binnenkomt via de verplichte basisverzekering besteed moet worden aan zorg.
En zo keert de discussie over marktwerking in de zorg dit najaar terug in de Tweede Kamer. Want zoiets regelen bleek eerder niet eenvoudig. Het eerste voorstel van de partijen voor een winstverbod werd vorig jaar al door de Tweede Kamer aangenomen. Maar na forse kritiek in de Eerste Kamer brachten CDA, SP en PvdA het voorstel niet in stemming. “We willen het zorgvuldig regelen en hebben ons de kritiek aangetrokken”, zegt Kamerlid Renske Leijten (SP). “De inhoud staat overeind. We willen nog steeds een winstverbod.”
Een winstverbod betekent dat zorgverzekeraars de laatste stap naar een ‘vrije markt’ niet kunnen zetten, terwijl dat ooit wel is beloofd
Leijten heeft ontelbare uren met Hanke Bruins Slot (CDA) en Lilianne Ploumen (PvdA) aan tafel gezeten. De drie partijen zijn al twee jaar bezig om een ‘winstverbod’ voor zorgverzekeraars te regelen. Na de kritiek in de Eerste Kamer herschreven ze hun wetsvoorstel en stuurden het in juli terug naar de Tweede Kamer.
Volgens CDA-Kamerlid Hanke Bruins Slot hebben ‘scherpe vragen’ van De Nederlandsche Bank en de toezichthouder in de zorg, de NZA, ertoe geleid dat de drie partijen nog eens hebben gekeken hoe ze een winstverbod “juridisch zo sluitend mogelijk kunnen maken”.
Lagere premies
Een winstverbod betekent dat verzekeraars al het geld dat ze binnenkrijgen via de verplichte basisverzekering voor zorg ook moeten besteden aan zorg. Of aan lagere premies. Maar winst mag niet worden gebruikt om dividend uit te keren aan aandeelhouders, zo luidt het voorstel. In de nieuwe versie van de wet zijn kleine dingen veranderd. Zoals dat toezichthouder NZA boetes ‘kan’ opleggen in plaats van ‘moet’ opleggen.
Dat CDA samen met de linkse oppositie vraagt om een winstverbod, ligt om meerdere redenen gevoelig. Een winstverbod betekent voor zorgverzekeraars dat zij de laatste stap naar een ‘vrije markt’ niet kunnen zetten, terwijl dat ooit wel is beloofd door de Tweede Kamer. Winst uitkeren moest het sluitstuk worden van de marktwerking, die in 2016 begon.
Maar gaandeweg kregen steeds meer politieke partijen twijfel. De zorgmarkt is vrij genoeg zoals die nu is, en hoeft niet nóg vrijer, vindt het CDA nu, net als een overgrote meerderheid van de Tweede Kamer. Alleen de VVD wil de verzekeraars nog toestaan winst uit te keren. Die partij vindt dat de belofte aan de verzekeraars stand moet houden.
Verzet
Politiek gezien lijkt een winstverbod makkelijk te regelen als alleen de VVD tegen is. Die partij verzette zich vorig jaar in de Tweede Kamer fel tegen de plannen en noemde het een vorm van ‘onteigening’ als zorgverzekeraars winst niet met aandeelhouders mogen delen. Alleen zo kan een verzekeraar financieel gezond blijven en kapitaal aantrekken, aldus de VVD.
Toch kan het dit keer in de Tweede Kamer ook heel anders lopen, want er ligt een regeerakkoord. Daarin is opgenomen dat er enerzijds met het kabinet te praten valt over een winstverbod, maar dat een plan wel ‘houdbaar’ moet zijn. Daarmee zegt het kabinet eigenlijk: als er teveel juridische bezwaren blijven, gaat het winstverbod niet door. Vooral voor het CDA is dit lastig. Toen die partij begon met het schrijven van een initiatiefwet voor een winstverbod, zat ze nog in de oppositie. Nu niet meer.
SP-Kamerlid Renske Leijten zegt dat SP, CDA en PvdA “hun best hebben gedaan het winstverbod zo goed mogelijk te regelen”. De samenwerking tussen regeringspartij CDA en de linkse oppositie verliep soepel. “We hebben vrij kunnen werken. Er is vanuit de coalitie geen invloed uitgeoefend”, zegt Leijten.
Zorgverzekeraar met aandeelhouders
Zorgverzekeraar Achmea is de enige grote zorgverzekeraar die in theorie winst zou kunnen uitkeren. Dat komt omdat Achmea de enige is met aandeelhouders. Achmea heeft eerder bij de Tweede Kamer grote bezwaren geuit tegen een winstverbod. Op dit moment werken alle zorgverzekeraars zonder winstoogmerk; een winstverbod heeft in de praktijk nu geen gevolgen. Achmea zegt in een reactie ‘geen plannen te hebben’ om winst uit te keren, en bij zorgverzekeringen te werken zonder winstoogmerk.
Update: In een eerdere versie stond dat Achmea in 2018 al winst had willen uitkeren. Dit klopt niet.
Lees ook:
Hoe geloof in marktwerking in de zorg verdween
Vorig jaar reconstrueerde Wilma Kieskamp dat de SP is al lang niet meer de enige die af wil van de marktwerking in de zorg. Eén voor een kregen politieke partijen hun bedenkingen.