Opinie op Zondag: Amateurpolitici als Trump doen wat ze beloven
Prikkelende opinies op een dag dat u er tijd voor heeft: de Volkskrant presenteert elke zondag een bijdrage van een vaste club auteurs. Later vandaag journaliste en historica Daniela Hooghiemstra, maar nu eerst historicus Willem Melching.
Donald Trump is een opmerkelijk politicus, al was het maar omdat hij zijn verkiezingsbeloftes daadwerkelijk uitvoert. De toch niet overdreven Trump-vriendelijke BBC constateerde in februari dat Trump van 17 grote beloftes er inmiddels 10 geheel of gedeeltelijk had uitgevoerd. Sindsdien zijn er al weer enkele bijgekomen. Dat mag een opmerkelijke score heten. Zijn kiezers zijn dan ook buitengewoon tevreden over hem. Eindelijk een politicus die doet wat hij zegt! Zo simpel kan het zijn! Je vraagt je af waarom niet meer politici dit doen. Voor je het weet, hebben de kiezers weer vertrouwen in jou en de politiek!
Trump: doen wat je belooft
Het probleem bij het ‘doen wat je belooft’, is dat veel beloftes met elkaar in tegenspraak zijn. Zeker wanneer je – zoals in Nederland – een coalitieregering moet vormen. Dan neemt de moeilijkheidsgraad exponentieel toe. Alleen een politieke amateur als Trump kan een dergelijke hoge score halen. Want om zijn voornemens daadwerkelijk uit te voeren moet hij als een olifant door de porseleinkast gaan.
Trumps voorgangers beloofden allemaal de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem, maar natuurlijk voerden ze dit besluit niet uit. Veel te lastig en het geeft gedonder met de Arabische buren. Bovendien, wie Iran er onder wil krijgen zal moeten samenwerken met de soennitische regimes. Waarom dan deze zinloze provocatie aan het adres van potentiële bondgenoten in de strijd met het bijna-nucleaire Iran?
Een ander dossier is zijn kruistocht tegen de Duitse auto-industrie ter bescherming van de krakkemikkige karretjes die de Amerikanen zelf produceren. Met importheffingen gaat hij de kwaliteitsproducten van BMW en Mercedes te lijf. Maar ook dit dossier is toch iets ingewikkelder dan het lijkt. De gewraakte automobielen worden namelijk in het arme Zuiden van de Verenigde Staten gemaakt. Trump brengt Amerikaanse en niet Beierse banen in gevaar. Tegelijkertijd leidt de hetze tegen BMW en Mercedes ook tot een verstoring van de relaties met Merkel. Dat is dom, want de Bondsrepubliek is zo’n beetje de laatste Europese vriend van de VS van enige betekenis.
Gevaarlijke amateurs
Moreel gezien valt Trump te prijzen voor zijn oprechte beleid. Helaas ziet hij over het hoofd dat veel beloftes elkaar in de weg zitten of elkaar zelfs uitsluiten. Maar als een echte amateur wil hij tóch alles uitvoeren. De gevaarlijkste amateur uit de geschiedenis was natuurlijk Adolf Hitler. Net als Trump deed ook hij een groot aantal beloftes aan zijn kiezers. Om elk misverstand te voorkomen, schreef hij zijn beloftes keurig op in een groot, dik boek: Mein Kampf. In tal van redevoeringen herhaalde hij zijn beloftes: welvaart, solidariteit, onderwijsvernieuwingen met veel sport, uitschakelen van de Joden en natuurlijk een flinke gebiedsuitbreiding. En tot ieders verbijstering voerde hij zijn programma na 1933 in hoog tempo en met ijzeren consequentie uit. Maar als een echte amateur had hij over het hoofd gezien dat de beloftes elkaar uitsloten. Welvaart en oorlogvoeren gaan slecht samen. Wie de hele bevolking een Volkswagen belooft, houdt toch te weinig geld over om ook nog behoorlijke tanks en vliegtuigen te bouwen.
Onbetrouwbare beroepspolitici
De historische ervaring leert dat amateurs die doen wat ze zeggen uiteindelijk hun land in het ongeluk storten. Daarom is het maar beter dat de Nederlandse politiek bevolkt wordt door onbetrouwbare beroepspolitici zonder enige ruggengraat. Wij mogen ons gelukkig prijzen met een minister-president die iedereen duizend euro belooft, maar in werkelijkheid grote bedrijven belastingvoordeeltjes geeft.
Anders dan de amateurs weten de professionals dat je niet te veel moet beloven en van die beloftes zo min mogelijk ten uitvoer moet brengen. Trump houdt zich aan zijn woord. Zo heeft hij dat als zakenman geleerd. Maar voor beroepspolitici geldt het principe: hoe onbetrouwbaarder je bent, des te hoger scoor je als democratische partij. Absolute winnaar langs deze democratische meetlat is natuurlijk D66. Deze partij is de democratie zo toegedaan dat ze bereid is haar eigen uitgangspunten af te schaffen. Ooit pleitte deze partij voor gekozen burgemeesters en referenda. Maar met groot gemak laten D66-politici zich tot burgemeester benoemen. En het was uitgerekend een D66-minister die het afschaffen van de referendumwet door beide Kamers wist te loodsen. Een wel heel effectieve manier om schone handen te houden: je eigen principes verraden. Geen wonder dat Trump en zijn navolgers zoveel stemmen krijgen.
Willem Melching is historicus.