Ook in de cel buigt de IS-jeugd niet want bewakers worden gezien als ongelovigen

"Hoeveel Hashed ik heb vermoord, weet ik niet. Er was niemand die dat bijhield." Khayralah Mezadivan (18) zegt het ernstig, aan tafel in de bibliotheek van de jeugdgevangenis in de Koerdische hoofdstad Erbil. Hij vocht bij Mosul tegen de sjiitische milities, de Hashed al-Shabi, als strijder voor de radicaal-islamistische terreurgroep IS.

Nu zit hij een straf van negen maanden uit. Hij is een van de ruim honderd, meestal Arabische, jongeren die hier vastzitten vanwege betrokkenheid bij IS, na te zijn opgepakt door de Koerdische peshmerga-troepen. 

Sommigen van hen ontkennen die betrokkenheid, anderen geven alleen toe dat ze op een IS-basis hebben gezeten. Maar Mezadivan, met zijn haar onder een zwarte doek en een broek tot boven de enkels, volgens IS-regels, geeft toe dat hij bij de IS-politie werkte, controleposten beheerde en aan het front vocht.

Toekomst

Hij is een van de zogenoemde Leeuwenwelpen, de jongeren die IS beschouwde als de toekomst van de beweging. Het gevangenispersoneel ziet hem als gevaarlijk, want het paradijs dat IS beloofde, lokt hem nog steeds. Waarom hij zich aansloot, als veertienjarige in Mosul? "De uitleg van de Koran beviel me. En de economische situatie was slecht: geen werk, geen water of stroom, geen geld. En ze bedreigden me als ik het niet deed."

In de oorlog tegen IS, die in Irak zo'n drie jaar heeft geduurd, zijn duizenden mannen en jongens gevangen genomen wegens banden met de terreurgroep. Ze kwamen terecht in Koerdische en Iraakse gevangenissen; hun aantal wordt geschat op zeker 13.000.

Hoeveel van hen onder de achttien zijn, is onbekend. In de Koerdische regio in het noorden van Irak zijn zeker twee jeugdgevangenissen waarin honderden jongens vastzitten. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch noemde in maart vorig jaar al een aantal van 150 minderjarige jongens in Koerdische gevangenissen, maar dat zijn er nu vermoedelijk meer, omdat de oorlog nog tot en met juli vorig jaar duurde.

Lange straffen

Hoeveel er in totaal in Irak vastzitten, is evenmin duidelijk. HRW meldde onlangs dat Iraakse rechters tussen vier- en vijfhonderd minderjarigen hebben berecht, onder wie ook buitenlandse kinderen. Er zijn berichten dat sommigen lange straffen hebben gekregen.

Sociaal werker Jwanro Majid, die op het gevangenisterrein kantoor houdt in een cabine, deelt de 101 terreurveroordeelden in de Erbilse jeugdgevangenis op in drie categorieën: zij die hebben gevochten voor IS, zij die alleen een basistraining hebben gehad en de groep die het alleen deed voor auto's, geld en wapens.

De achttienjarige Mezadivan hoort duidelijk tot de eerste categorie, de kleinste hier in Erbil. Veel van de jongeren zoals hij zijn in de strijd omgekomen. Als hem wordt gevraagd wat er goed was aan IS, zegt hij: "Dat we naar de hemel zouden gaan, daar vrouwen zouden krijgen en zelfs vrienden worden met de profeet." En nu? "Toen geloofde ik het, nu denk ik dat het alleen verhalen zijn."

Spijt

Nu heeft hij ook spijt dat hij zoveel moorden heeft gepleegd, zegt hij. Maar zijn kleding en houding vertellen een ander verhaal. Hij doorspekt zijn uitlatingen met Koranteksten en verdedigt IS als hij zweert dat er geen sprake was van het toedienen van drugs die de angst onderdrukten. "Zo zijn ze niet, dat zijn verhalen. De Koran zegt dat je dom bent als je geen angst voelt."

Gezien zijn achtergrond is zijn Koerdische straf van negen maanden verbazend laag. Mezadivan zegt met een glimlach dat hij gewoon alle vragen van de Koerdische rechter heeft beantwoord. Die heeft gewoon niet doorgevraagd, impliceert hij, en dat is niet zijn schuld, toch?

Sociaal werker Majid voelt zich machteloos over jongens zoals hij. Het zijn moeilijke gevangenen, die de gevangenis zien als een hotel, na alles wat ze hebben meegemaakt, zegt hij. "Het zijn geen gewone gevangenen, omdat ze gebruikt zijn om elkaar te bespioneren en omdat het hen alleen gaat om het paradijs. IS speelde met hun brein." Respect voor hun bewakers of de sociaal werkers hebben ze niet, omdat ze die zien als ongelovigen. "Ze zeggen: 'Jullie zijn geen moslims, jullie hebben het fout'."

Als hem gevraagd wordt hoe 'veilig' jongeren als Mezadivan zijn als ze vrijkomen, toont Majid zich uiterst somber. "We informeren de veiligheidspolitie om een oogje op ze te houden, want we geloven dat ze weer bij IS zullen terugkeren. Zelfs als ze tien jaar in de cel hebben gezeten."

Lees ook:

Vier jaar na de genocide zijn de yezidi's bannelingen

Honderdduizenden yezidi's zitten nog in tentenkampen, vier jaar nadat Islamitische Staat hen verdreef. Ze willen niet terug naar wat hun thuis was. Het is hun thuis niet meer.

Irak moet oppassen voor de volgende Islamitische Staat

Een jaar nadat IS uit zijn laatste bolwerk (Mosul) in Irak werd verjaagd, kampt het land met een erfenis van ongekende proporties. En de voedingsbodem voor terreur is nog lang niet verdwenen.