Ontzetting in Duitsland: de Saksische politie heeft geen grip op extreem-rechts
Dat zeshonderd politie-agenten de situatie in Chemnitz maandagavond niet de baas konden, stuit in Duitsland op onbegrip en verontwaardiging.
De Saksische politie en ook minister-president Michael Kretschmer staan onder groeiende druk na de ongeregeldheden in Chemnitz van maandagavond. Duizenden (extreem-)rechtse demonstranten verzamelden zich daar en botsten met tegendemonstranten, er vielen twintig gewonden. De politie was niet goed voorbereid. Een escalatie werd maar nipt voorkomen.
De verontwaardiging over dat gebrekkige politieoptreden is in Duitsland groot. “De avond waarop de rechtsstaat het opgaf”, kopte weekblad Die Zeit. “Hoe de politie een stad aan de rechtsen liet”, luidde een kop in weekblad Der Spiegel. De politie was maandag met ongeveer zeshonderd mensen ter plekke. Er werd gerekend op drieduizend demonstranten, verklaarde de politie van Saksen gisteren. Maar er kwamen er zo’n 7500, van wie zesduizend uit het rechtse kamp.
Dat de politie de situatie zo schromelijk onderschatte, stuit op onbegrip. De demonstraties waren aangemeld, het was zonneklaar dat de sfeer gespannen zou zijn, facebookoproepen voor de rechtse demonstratie van ‘Pro Chemnitz’ werden duizenden keren gedeeld. De avond daarvoor was een spontane demonstratie van een krappe duizend personen ontaard in een jacht op migranten door de stad. De beelden daarvan schokten het land.
Anti-immigratiepartij AfD is minder grijpbaar, omdat ze zich als burgerlijk presenteert en officieel geen banden heeft met neonazi’s
Minder grijpbaar
Saksen staat bovendien al jaren bekend als bolwerk van rechts-extremisme: met demonstraties vanuit die hoek heeft de deelstaat ervaring. Al vanaf 2014 zijn er de optochten van de anti-islam-actiegroep Pegida in Dresden en Leipzig. In Heidenau kwam het in 2015 tot ongeregeldheden die het land opschudden. Chemnitz zelf is bekend doordat leden van de rechtse terreurcel NSU er woonden.
Mogelijk heeft de politie geen greep op de nieuwe organisatiestructuren in de (extreem-)rechtse scene. Daarin is de laatste jaren veel veranderd. Vroeger speelde vooral de neonazi-partij NPD een belangrijke rol. Nu wordt de rol van de anti-immigratiepartij AfD steeds groter. Die partij is minder grijpbaar, omdat ze meerdere stromingen herbergt, zich als burgerlijk presenteert en officieel geen banden heeft met neonazi’s. Maar er duiken telkens weer berichten op over hoe de achterbannen van die twee partijen elkaar overlappen.
Ook verloopt veel communicatie in de scene online, via afgeschermde platforms of op sociale media, en via netwerken die pas sinds enige jaren een prominente rol spelen, zoals de zogeheten identitaire beweging.
Landelijke rel
Volgens de Saksische journalist Johannes Grunert, die voor Die Zeit verslag deed vanuit Chemnitz en de rechtse kringen in de deelstaat al jaren volgt, is ook de situatie in de stad de afgelopen jaren sterk veranderd. Hooligans rond Chemnitz FC hebben een leidende rol op zich genomen, terwijl dat vroeger de lokale NPD-afdeling en de partij Nationale Sozialisten Chemnitz waren. Maar die werd in 2014 verboden. Aanvankelijk leidde dat tot versplintering en inactiviteit, schrijft hij, maar sinds enkele jaren is de scene weer actiever, langs kanalen die de politie in Saksen kennelijk niet scherp in beeld heeft.
Morgen bezoekt de premier van Saksen de stad – volgens critici wel erg laat
Maar er leven ook zorgen over sympathieën met rechts binnen de Saksische politie. Vorige week raakte die in opspraak toen een demonstrant bij een Pegida-optocht in Dresden een camerateam van omroep ZDF lastig viel. In plaats van de journalisten te beschermen, verhinderden de politieagenten hen hun werk te doen, op aandringen van die demonstrant. Die bleek bij de Saksische recherche te werken. Het werd een landelijke rel.
De kritiek op de Saksische politie raakt direct de deelstaatregering. Die moet meer doen om grip te krijgen op het rechts-extremisme, heet het. Minister-president Kretschmer kreeg bij de ZDF-affaire al kritiek omdat hij in eerste instantie zijn politie verdedigde, niet de persvrijheid. Ook nu valt Kretschmer zijn politie niet af, hij noemde hun optreden gisteren succesvol. Wel veroordeelde hij extreem-rechts scherp en kondigde hij hard optreden aan. Morgen bezoekt hij de stad – volgens critici wel erg laat.
Lees ook:
Jacht op migranten schokt Duitsers
Naar schatting tweeduizend mensen verzamelden zich maandag bij een metershoge buste van Karl Marx uit DDR-tijden. Er werd ‘buitenlanders eruit’ en ‘Duitsland voor de Duitsers’ geroepen en de Hitlergroet gebracht.