Voor een sociaal experiment van de BBC droegen drie mensen een week lang een speciaal leugendetectiepak. Waar liegen ze over en waarom doen ze dat? Kunnen we weleens zonder leugens? Die vragen wilde de Nederlandse leugendeskundige Ronald Poppe met het experiment beantwoorden.
Poppe is universitair docent informatica, interaction technology en multimedia aan de Universiteit Utrecht. Al jaren doet hij onderzoek naar leugens. Toen hij in contact kwam met de BBC voor een documentaire aarzelde hij. "Ze wilden iets dat wij nog nooit hadden gedaan: leugendetectie in de praktijk. Wij deden alleen nog maar onderzoek met leugendetectie in laboratoria." Omdat hij erg geïnteresseerd was naar de uitkomsten van zulk praktijkonderzoek, besloot hij om samen met collega's te kijken naar de mogelijkheden.
Ronald Poppe tijdens het experiment.
Drie proefkonijnen
"Wat we wilden maken moest vooral gaan over de sociale impact van leugens", zegt Poppe. "Kunnen we wel zonder leugens?" Drie 'slachtoffers' werkten mee aan het experiment. Een mannelijke YouTuber, een vrouwelijke dominee en een vrouw die werkt in de marketing. Ze werden geflimd in hun dagelijks leven en droegen daarbij een speciaal leugendetectiepak.
Ze gebruikten het pak met sensoren, een smartwatch en microfoontjes, die lichaamsbeweging, hartslag en zweet meten. Ook werd alles wat de deelnemers zeiden opgenomen. Ze droegen het pak onder hun kleding. Tijdens werk, uitgaan, thuis, noem maar op.
Na een week werden ze geconfronteerd met hun gedrag en vooral: met hun leugens. "We hebben de proefpersonen een aantal stukjes beeld laten zien", vertelt Poppe. "We zeiden: 'Kijk, we denken dat je hier liegt'." Het doel was om ze bewust te maken van hun gedrag. De dominee loog vaak door vragen die ze liever niet beantwoordde volledig te ontwijken. De YouTuber (zie foto rechts) leefde een extravagant leven en deed zich anders voor dan hij was en de marketingdame was op haar werk veel extroverter dan ze eigenlijk is."
Twee soorten leugens
Uit eerder onderzoek blijkt dat we allemaal ongeveer 1 à 2 keer per dag liegen. "Het blijft lastig om precies vast te stellen hoe vaak we liegen, omdat mensen daar dus ook over liegen." Onze leugens zijn in te delen in grofweg twee categorieën: de leugens die je maakt voor je eigen bestwil en de leugens die je maakt voor iemand anders.
"Veel leugens zijn 'sociale lijm'. We zeggen: 'wat zit je haar leuk', of: 'ik heb mijn werk bijna af', terwijl je nog moet beginnen. Zulke leugens hebben weinig sociale impact." Ook weten we volgens Poppe soms niet eens dat we niet de waarheid spreken "omdat we dan zelf onze feiten niet goed hebben, of omdat we zelf ook in de leugen geloven."
Leugens over vreemdgaan of financiële problemen hebben vanzelfsprekend veel meer impact. Leugens kunnen belangrijk zijn voor relaties, omdat de waarheid niet altijd fijn is. "De dominee zei in de week waarin ze niet loog dat als ze zo eerlijk zou doorgaan, het waarschijnlijk tot een scheiding met haar man zou leiden in de toekomst."
Dominee Ruth tijdens het experiment, met een bewegingssensor aan haar bril.
Praten, zweten en bewegen
Iedereen liegt volgens Poppe op zijn eigen manier en het verschilt dus ook per persoon hoe je een leugen kunt herkennen. "De een wiebelt op zijn stoel, de ander verraadt zich door wat hij of zij zegt en weer een ander begint te zweten." Aan veelgehoorde dingen als het ontwijken van oogcontact of het maken van kruisbewegingen heb je dus niet zoveel. "Als je iemand wilt betrappen op een leugen, moet je kijken naar het gedrag van die persoon in andere situaties." Ook lijkt te gelden: hoe beter je iemand kent, hoe eerder je een leugen herkent.
De documentaire waaraan Poppe meewerkte heet 'A week without Lying: The honesty experiment' en is woensdagavond te zien op BBC2.
Meer op rtlnieuws.nl:
