Direct naar artikelinhoud
Opinie

'Waarom vertelt de overheid nooit dat een op de vijf zijn pensioen niet eens haalt?'

De overheid hamert er voortdurend op dat we met z'n allen langer door moeten werken omdat de gemiddelde levensverwachting steeds verder stijgt. Maar waarom krijgen we nooit te horen dat een op de vijf mensen de (nieuwe) pensioenleeftijd niet eens gaat halen?, vraagt Gerhard Hormann zich af.

'Waarom vertelt de overheid nooit dat een op de vijf zijn pensioen niet eens haalt?'
Beeld anp

Het leverde Guido Weijers een daverend applaus op én een lachsalvo, hoewel er eigenlijk helemaal niets te lachen viel. Want wat hield deze cabaretier de zaal voor in zijn succesvolle laatste show Axestos? Dat een op de vier mensen de leeftijd van 65 niet haalt. Vijfentwintig procent van de mensen die na hun pensioen eindelijk al die leuke dingen willen gaan doen waar ze hun hele leven van hebben gedroomd, komt voor die tijd te overlijden. Of moet alleen op wereldreis omdat de partner er niet meer is.

De cijfers die Weijers destijds op het podium noemde kloppen niet - of in ieder geval niet helemaal - maar het is belangrijk om er nog eens goed bij stil te staan. Want wat betekent het eigenlijk dat we 'langer moeten doorwerken'? Is er ergens een overheidsloket waar je je met opgestroopte mouwen kunt melden als je op je 57ste op straat komt te staan en bereid bent alles aan te pakken? Of houdt het alleen maar in dat we pas op steeds latere leeftijd recht hebben op AOW? De deur staat nadrukkelijk op een kier om er ook na 2021, als de nieuwe pensioenleeftijd voor iedereen op 67 staat, elk jaar een maand aan vast te plakken. Wie nu een jaar of 45 is, kan straks waarschijnlijk pas met pensioen als hij minstens 68 kaarsjes heeft uitgeblazen.

Statistieken
De bijbehorende statistieken zijn zo vaak herhaald, dat bijna iedereen ze uit zijn hoofd kan opdreunen. Op dit moment staan er tegenover iedere AOW'er nog vier werkende Nederlanders, in 2040 zijn dat er nog maar twee. De kans is groot dat het stelsel tegen die tijd onbetaalbaar is geworden, of is ontploft omdat de solidariteit tussen jong en oud is verdampt. Het tij is alleen te keren door langer door te werken en ook hárder te werken. Al die vrouwen die van minister Bussemaker fulltime zouden moeten gaan deelnemen aan het arbeidsproces, zijn feitelijk gewoon hard nodig en vanaf 2020 misschien zelfs onmisbaar.

Wie zoekt naar de andere kant van het verhaal, vindt echter nergens een pasklaar antwoord. We krijgen tot vervelens toe te horen dat vrouwen economisch zelfstandig zouden moeten zijn, omdat een op de drie huwelijken strandt. Maar wie wil weten hoeveel mensen daadwerkelijk de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, moet zelf maar een beetje gaan puzzelen en zich door lastige grafieken en lange lijsten met 'sterftekansen' worstelen.

Rokers
Guido Weijers heeft in ieder geval gelijk als het om rokers gaat: daarvan haalt een op de vier zijn pensioen niet. Elke sigaret die je opsteekt, kost je gemiddeld 28 minuten van je leven. Of van je 'resterende levensverwachting', zoals dat officieel heet. Maar als je kijkt naar de totale bevolking, had hij het voorzichtigheidshalve moeten houden op een op de vijf mensen. Want wie cijfers van het CBS uitpluist, ziet dat ongeveer 20 procent van de mannen in ieder geval de 70 niet haalt.

Het ging dan ook vooral om de bijbehorende boodschap. Want het is opvallend hoe klakkeloos we de ene zekerheid (later met pensioen) hebben ingeruild voor de andere onzekerheid (langer leven). Dergelijke statistieken zijn heel nuttig voor verzekeraars en pensioenfondsen, maar ze bieden de individuele burger geen enkele garantie. Dat was ook de strekking van Weijers verhaal: je moet eigenlijk leven alsof je nu al zeker weet dat je tot die groep behoort die nooit zijn pensioen haalt.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over de vraag welk percentage in goede gezondheid van zijn oude dag kan gaan genieten. Hoeveel 67-jarigen zijn straks helemaal klachtenvrij en vitaal genoeg voor die langverwachte wereldreis? En hoe groot is de kans dat je dat allebei nog bent? Misschien gaat het dan zelfs maar om 1 op de 2 mensen, want meer dan de helft van alle 65-plussers heeft volgens de statistieken een 'chronische ziekte'. Waar iedereen op hoopt en van droomt - en misschien ook wel te gemakkelijk op rekent - is voor banken en verzekeraars juist een nadeel en heet daar 'langlevenrisico'.

Loterij
Ons pensioenstelsel wordt wel eens vergeleken  met een casino, maar eigenlijk is het meer een loterij met sterk wisselende winstkansen. Mijn schoonvader begon te dementeren op zijn 59ste , terwijl mijn schoonmoeder binnenkort in haar eigen huis haar 95ste verjaardag viert. Je moet dus zeker niet alles verbrassen in de veronderstelling dat Magere Hein automatisch op verjaardagsvisite komt wanneer je 67 wordt. Tegelijk moet je ook niet blindelings al je kaarten zetten op 'later'. Wie dat doet, zou wel eens tot de angstaanjagende conclusie kunnen komen dat hij een hele week in het vliegtuig heeft gezeten voor maar één dagje op het strand.

Gerhard Hormann (1961) is politicoloog en schrijver van het boek Helemaal Vrij!

 
Is er ergens een overheidsloket waar je je met opgestroopte mouwen kunt melden als je op je 57ste op straat komt te staan en bereid bent alles aan te pakken? Of houdt het alleen maar in dat we pas op steeds latere leeftijd recht hebben op AOW?