Partijkartel? VVD’er Stef Blok bewijst gelijk van Thierry Baudet
De rel rond VVD-minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok maakt twee zaken duidelijk. Allereerst dat het in de politiek weinig uitmaakt of je over de juiste ervaring beschikt voor een baan als topdiplomaat, maar ook dat belangrijke benoemingen, die vooral zijn gebaseerd op loyaliteit aan de partij, keer op keer zorgen voor ongelukken. In de top van het bedrijfsleven gaat dat namelijk wel anders.
Luchtvaartmaatschappij Air France-KLM maakte vorige week bekend dat de Canadees Ben Smith de nieuwe CEO wordt. Deze topman is met zorg uitgekozen, omdat hij bij Air Canada heeft laten zien dat hij in staat is een luchtvaartmaatschappij te leiden, en dan in het bijzonder een die noodlijdend was en zich bij zijn aantreden aan de rand van de afgrond bevond. Dankzij het voortreffelijke en deskundige leiderschap van Ben Smith vloog het bedrijf letterlijk een nieuwe en positieve toekomst tegemoet.
Grote bedrijven zijn over het algemeen zeer kritisch als het gaat om topbenoemingen. Men gaat niet over één nacht ijs. Niet wie je kent is van belang, maar wat je kunt. Hoe anders is dat in de politiek? Topbestuurders worden veelal gerecruteerd uit het Haagse vriendenclubje waar men deel van uit maakt. De kans op succes wordt vooral gedefinieerd op basis van bewezen loyaliteit aan de politiek leider of de partij.
Denk bijvoorbeeld aan PvdA-staatssecretaris Wilma Mansveld. Zij werd in het kabinet-Rutte II verantwoordelijk gemaakt voor de spoorwegen. Het resultaat was dramatisch en na het debacle rond de aanschaf van de haperende Italiaanse hogesnelheidstrein Fyra moest zij gedwongen aftreden. Maar hoe was Mansveld überhaupt op een prominente plek in het kabinet terechtgekomen?
Ze had namelijk geen noemenswaardige bestuurlijke ervaring, geen kennis van zaken met betrekking tot haar portefeuille en toch werd ze staatssecretaris?
Het antwoord is pijnlijk: Wilma Mansveld beschikte over het juiste politieke netwerk binnen haar partij, de PvdA, en daarom werd zij uitgekozen voor een bestuurlijke topbaan. Een schoolvoorbeeld van de gebrekkige wijze waarop politici worden uitgezocht. En Mansveld is echt niet de enige.
Neem nou VVD-raadslid Ard van der Steur uit Warmond, die na een korte periode als loyaal Kamerlid, voorzien van een iets te grote Leidse mond (hij was kampioen debatteren) werd benoemd tot minister van Justitie. Het liep uit op een mislukking. Na tal van tenenkrommende debatten in de Kamer zag hij zich genoodzaakt te vertrekken als minister. Iets dat geen verassing kon zijn, gezien het ontbreken van bestuurlijke ervaring op hoog niveau. Zijn grootste verdienste was dat VVD-leider Mark Rutte hem persoonlijk uitzocht voor de baan.
Dat was ook de reden waarom Ruttes close ally Halbe Zijlstra tot het pluche werd geroepen: een man met politieke kwaliteiten, maar opnieuw zonder enige relevante ervaring op het terrein van zijn portefeuille, Buitenlandse Zaken. Nou ja, zo vertelden zijn woordvoerders bij zijn aantreden: “Zijlstra had als medewerker van Shell veel van de wereld gezien en zelfs de Russische president Poetin ontmoet in diens buitenhuis.” Het bleek een grote leugen. Zijlstra verdween met z’n staart tussen de benen uit het landsbestuur.
Ministers worden te vaak geselecteerd op basis van toevallige factoren als hun aanwezigheid bij de laatste partijborrel en trouw aan de baas. De kans op een succesvolle loopbaan als minister lijkt daarmee net zo groot als de kans op een totale mislukking. En dat laatste komt helaas vaak voor. Te veel ministerschappen onder premier Rutte eindigden in een tranendal.
Politieke handigheid, goed kunnen debatteren en prettige omgang met de media – het zijn kerncompetenties voor een politicus – maar bewezen bestuurlijke kwaliteiten in combinatie met specifieke kennis van zaken over de betreffende ministeriële portefeuille zijn vereisten, waarmee niet mag worden gemarchandeerd.
En dat laatste gebeurt doorgaans juist wél in het kwartetspel dat plaatsvindt tijdens de formatie en waarbij de spreekwoordelijke poppetjes worden gekoppeld aan het beschikbare pluche. Daarbij speelt partij-affiliatie een grote rol. En ook dat gaat ten koste van het principe: de beste man of vrouw op de juiste plek.
Want laten we wel wezen: als je kunt kiezen tussen VVD’er Stef Blok op Buitenlandse Zaken of Sigrid Kaag van D66, dan lijkt de keuze snel gemaakt. Blok was misschien een probleemloos bewindsman op andere departementen, maar van diplomatie heeft hij geen verstand. Hoe anders is dat voor Sigrid Kaag die in de rest van de wereld groot aanzien geniet als diplomaat en topfuncties bekleedde bij de Verenigde Naties?
Maar Buitenlandse Zaken is van de VVD en dus mocht Kaag de functie van minister op dat departement slechts korte tijd ad interim vervullen na het echec met VVD’er Zijlstra. Tot grote blijdschap van de ambtenaren op dat ministerie, die weer konden genieten van een minister met de broodnodige expertise. Al was het maar heel even.
In een normale organisatie zou Kaag de baan na het vertrek van Zijlstra gewoon hebben gekregen, maar in de politiek is haar lidmaatschap van D66 een reden om haar niet te benoemen. BuZa is van de VVD, en dus besloot Mark Rutte een zekerheidje in te zetten en dat was Stef Blok. Loyaal, saai en geen brokkenmaker. Dat hij van diplomatie geen kaas gegeten heeft, vormde geen enkel probleem.
En zo rolden we met Stef Blok in de volgende affaire. In een ‘besloten’ bijeenkomst met diplomaten, die werd opgenomen door een levensgrote televisiecamera schoffeerde Blok op ongehoorde wijze tal van landen waarmee Nederland diplomatieke betrekkingen onderhoudt, zoals Suriname en naar nu blijkt ook buurland België, dat hij met zoveel woorden ‘onleefbaar’ noemde. Ook zette Blok en passant de multiculturele samenleving als principe bij het vuilnis. Dat wij niet kunnen samenleven met andere culturen zit in onze ‘genen’, aldus onze nieuwste topdiplomaat van VVD-huize.
Het lijkt volstrekt duidelijk dat het gebrek aan ervaring in de diplomatie, en de behendigheid die daarvoor noodzakelijk is, Stef Blok de das om heeft gedaan. Los van de opmerkelijke maatschappijvisie die hij etaleerde, heeft hij schade veroorzaakt in de relaties met internationale partners van Nederland.
“Blok kan prima door functioneren,” zei Mark Rutte afgelopen vrijdag na afloop van de eerste ministerraad na het reces. “Nu gaan we weer gewoon aan het werk,” opperde vice-premier Hugo de Jonge van het CDA na vragen van de media over de kwestie.
De ‘affaire-Blok’ lijkt daarmee bezworen in de boezem van het kabinet. Stef mag blijven. Het debat in de Kamer over het optreden van topdiplomaat Blok is vooral voor de bühne. En daarna gaan we dus weer ‘gewoon’ doen, aldus Hugo de Jonge net iets te blagerig.
Als dat inhoudt dat loyaliteit aan de partij de boventoon blijft voeren bij de benoeming van bewindspersonen en niet met name wordt gelet op kwaliteit en specifieke deskundigheid, dan is Stef Blok zeker niet de laatste minister in de gevarenzone.
De politieke elite, die deze cultuur bewust in stand houdt en vooral weer ‘aan het werk’ wil, maakt zich op deze wijze ongewild dienstbaar aan politieke nieuwkomers als Thierry Baudet, die het ‘partijkartel’ zoals hij de banencarrousel het liefst noemt, wél wil bestrijden. Iedere nieuwe Stef Blok betekent vanaf nu extra punten voor Baudet, die met zijn Forum voor Democratie in de peiling van Maurice de Hond op 15 zetels staat. De vraag is of business as usual zoals CDA-prominent Hugo de Jonge voorstaat daarom wel zo’n slim antwoord is op de uitglijder van Stef Blok.
