Chocolade sprinkhanen met zeezout, een lolly van krekel met framboossmaak of een smakelijke wormengranola. Hoogleraar Arnold van Huis pleit ervoor dat we insecten gaan eten.
Theo van de ZandeLaatste update:20-08-18, 10:07
Binnen de Wageningen Universiteit & Research staat hij bekend als de insecteneter. Een eretitel, waar hij met enige trots en een glimlachje rond de lippen mee instemt. Want hij - emeritus hoogleraar tropische entomologie - is er hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor dat er in Wageningen al decennialang serieus onderzoek wordt gedaan naar het eten van insecten.
Toch, hij geeft het grif toe. Vieze gezichten en koude rillingen zijn reacties die hij regelmatig tegenkomt als hij ergens in de wereld zijn gloedvol betoog afsteekt over de voedzaamheid van krekels, rupsen of vliegen. Deze ochtend schuift hij aan in een van de kantoren rond het laboratorium voor entomologie van de afdeling Plantenwetenschappen in Wageningen. Hij nam er in 2014 afscheid als hoogleraar. Ging met emeritaat. Met stoppen met werken heeft dat allemaal niks te maken. Zijn niet aflatende inzet voor de wereld van insecten, gaat onverminderd voort.
Wat blijkt, ook Van Huis voldoet aan het signalement van de entomoloog. Tijdens deze zomerse insectenserie zien we bovengemiddeld veel sandalen, spijker- of afritsbroek, korte hemdsmouwen, met daarboven een kalende kruin en vaak - heel vaak - een grijs baardje. De insectenwereld mag dan complex, divers en kleurrijk zijn, de deskundigen zelf zijn van de sobere soort. Van Huis is een rustige verteller met vooral een hele lange adem. Had hij nodig ook. Al sinds de jaren negentig bijt hij zich vast in de mogelijkheden die insecten bieden als voer en als voedsel. Hij neemt ons mee terug naar 1995, naar zijn sabbatical. ,,Dat jaar heb ik gebruikt om door Afrika te reizen. In 24 landen heb ik onderzoek gedaan naar de culturele aspecten van insecten. Hoe ze deel uit maken van de folklore. Hoe ze gegeten worden, gebruikt worden als medicijn of bij rituelen."
André van Duin
Bij thuiskomst was Van Huis, die zichzelf eerder realist dan idealist noemt, overtuigd van de mogelijkheden die de kweek van insecten biedt bij het oplossen van de hongersnood in de wereld. Aandacht verzekerd, bleek meteen toen hij startte met een serie lezingen om zijn ideeën uit te venten. ,,Journalisten en cameraploegen stonden echt in de rij. Zelfs André van Duin wilde mij in zijn tv-programma hebben. Ik heb wel als voorwaarden gesteld dat er serieus over het onderwerp gesproken werd. Dat het niet in het belachelijke getrokken werd.''
Ik wilde alleen naar André van Duin als het serieus zou zijn
Arnold van Huis, Voormalig hoogleraar Wageningen
Weerstand en scepsis waren er al genoeg, zo leerde een artikel in de Telegraaf. ,,Ik denk dat 99 procent van de reacties die we kregen negatief was. We kregen ingezonden brieven met: laten ze die rotzooi in de tropen zelf eten. En ook collega’s hadden zo hun bedenkingen en dachten waar houden die lui zich in godsnaam mee bezig daar in Wageningen? Waarom zouden we insecten eten?''
Brede grijns
Dan verschijnt er een grote, bijna triomfantelijke, grijns op het gezicht van de gepensioneerde wetenschapper. Want anno 2018, lijkt die vraag langzaam maar zeker omgedraaid. Waarom zouden we het niet doen? Van Huis kan geen reden bedenken en constateert dat de insectensector ‘booming business’ is. Rond 2013 ligt voor hem het omslagpunt. In Rome presenteert hij zijn boek Edible Insects dat zeven miljoen keer gedownload is. Het is wat Van Huis noemt ‘the gamechanger’ ,,Het is vertaald in het Frans, Duits, Italiaans, Koreaans noem maar op. Sinds die tijd is er echt veel veranderd.''
Tijd om zijn woorden kracht bij te zetten. Hij gaat voorop richting de kweekkas van krekels. Een van de vele broeierige ruimtes van de universiteit waar in kleine bakken krekels worden gekweekt en onderzocht op hun ijzer en zinkgehalte. Van Huis pakt er een tussen de vingers en legt uit: ,,We zien mogelijkheden om met krekels het ijzertekort waar veel zwangere vrouwen en kinderen in Afrika mee kampen, op te lossen.''
Insecteneter Arnold van Huis is een ware ambassadeur
Marcel Dicke, hoogleraar Wageningen
Bij zijn afscheid schreef collega Marcel Dicke al dat Van Huis een ware ambassadeur is, die een ongelooflijke bijdrage geleverd heeft om insecten te introduceren als nieuwe eiwitbron. Uit diens jarenlang studie bleek dat insecten in vergelijking met bij voorbeeld varkens of runderen evenveel eiwitten bevatten maar veel meer onverzadigde vetzuren en ook meer mineralen.
,,Het zijn veel efficiëntere eiwitfabrieken dan de dieren uit onze intensieve veehouderij. De veeteelt is verantwoordelijk voor zestig tot zeventig procent van de uitstoot van ammoniak, bij insecten is dat nauwelijks aan de hand. Insecten kunnen gevoed worden met reststromen: aardappelschillen, doorgedraaid fruit of bietenpulp. Nu wordt een derde van al het graan in de wereld gebruikt als veevoer.''
Insectenfabriek Protix
En kijk, dan zijn wetenschappers ook maar mensen. Het is natuurlijk fantastisch om na bijna twintig jaar tijd je gelijk te halen, bijvoorbeeld ergens in Dongen, waar de fabriek van Protix staat. Het bedrijf dat in 2015 door het World Economic Forum uitgeroepen werd tot de meest veelbelovende technologische start-up heeft de wind mee. Vorig jaar wist deze insectenkweker 45 miljoen aan investeringsbudget op te halen waardoor het nu een reuzenstap kan zetten. Vanuit Dongen gaat het richting Bergen op Zoom waar een heel nieuw, veel groter bedrijfscomplex betrokken wordt. Protix staat voor Van Huis voor de enorme expansie die de insectenteelt op dit moment doormaakt. Dan is het bijna ongelooflijk dat daar één beestje, de Hermetia illucens of zwarte soldatenvlieg, voor verantwoordelijk is. De volwassen vlieg teert op vetreserves die de larf aangelegd heeft. De larf wordt in anderhalve week tijd tien keer groter. Zo worden miljoenen larven razendsnel grootgebracht en daarna vermalen om te gebruiken als diervoeding. Met dank aan de natuur heeft het bedrijf zo goud in handen.
Eenmaal terug achter zijn bureau, benadrukt Van Huis dat achter die betrekkelijke eenvoud een lange strijd schuilgaat. ,,Het is een hele nieuwe bedrijfstak. Insecten als minivee. Onze intensieve veehouderij hangt van regels aan elkaar. Voor de kweek van insecten waren die er niet of te weinig.'' Pas sinds juli 2017 gaf Brussel toestemming om insecten te gebruiken als voer voor kweekvissen als zalm, forel en meervallen. ,,Vijftig procent van alle vis die we eten, wordt gekweekt. Tot nu toe werden die gevoerd met vismeel gemaakt van bijvangst. Door de overbevissing wordt dat alleen maar minder. Insecten zijn hier dus de oplossing.''
Sinds de uitbraak van BSE mogen dieren niet met dieren gevoed worden
Arnold van Huis
Voorlopig zal het daar nog bij blijven omdat varkens en bijvoorbeeld kippen nog niet gevoerd mogen worden met dode insecten. Van Huis: ,,Sinds de uitbraak van BSE of de gekke koeienziekte mogen dieren niet met dieren gevoed worden.'' Verder onderzoek van de Wageningse wetenschapper en zijn collega's zal nog veel tijd vergen.
Of de krekel, de sprinkhaan of de meelworm het zover schoppen dat we ze bij de AH of Jumbo massaal in ons karretje leggen? Van Huis ziet een voorzichtige entree in de schappen van de supermarkten. Ook op sites als Insectonline zijn gevriesdroogde exemplaren te bestellen. Het insectenkookboek dat Van Huis samen met een chefkok schreef, is een dappere bijdrage om ons aan de gefrituurde sprinkhaan of de quiche met meelwormen te krijgen. Zelf heeft Van Huis op allerlei plekken in de wereld al de meest bijzondere exemplaren achter de kiezen.
Hoe smakelijk dat ook is, evengoed blijft deze insecteneter, ook entomoloog die zich ook druk maakt om de biodiversiteit. ,,Natuurlijk tast de grote afname van insectensoorten onze voedselketen aan. Dat is een compleet ander verhaal dan dat je sommige soorten kweekt voor voer of voedsel.''
