Direct naar artikelinhoud
Reportage

Als Erdogan het vraagt, verkopen zijn aanhangers hun goud

Mensen passeren een juwelier in Istanbul.Beeld AFP

Hoeveel vertrouwen hebben Turken nog in de economie en president Erdogan? 'Brood wordt ons door God gegeven, niet door de VS.'

In de nauwe straatjes van de Grand Bazaar krioelen toeristen en lokale consumenten tussen juwelen, tapijten, specerijen, kleding en souvenirs, zoals ze dat al sinds 1461 doen. "Als er in Turkije één plek is waar je geld ziet rollen, is het hier", zegt Ilhan Tuzuturk, juwelier.

De bazaar kreeg de afgelopen jaren de nodige financiële klappen te verduren. Terroristische aanslagen en een grootscheepse havenrenovatie hadden een nadelige invloed op de zaken. Bovendien zijn de huren hoog. Een aantal handelaren moest noodgedwongen de deuren sluiten. "Alles is hier gebaseerd op de dollar. Winkeliers betalen hun huur in goud of dollars", vertelt Tuzuturk.

Je kunt de gedachtengang van deze mensen alleen begrijpen als je weet hoeveel Erdogan voor hen betekent
Ilhan Tuzuturk, juwelier

Ook zijn handel is in dollars. De dramatische koersdaling van de Turkse lira heeft meteen invloed op zijn klandizie: de Turken houden de hand op de knip, voor buitenlandse koopjesjagers zijn het gouden tijden.

Slechte timing

Aan zijn balie verschijnen ook mensen die goud willen verkopen. Ze geven gehoor aan een oproep van Erdogan dat te doen. Tuzuturk raadt het ze af. "Ik benadruk dat de timing slecht is", zegt hij. "Maar meer dan de helft zet de verkoop toch door. Je kunt de gedachtengang van deze mensen alleen begrijpen als je weet hoeveel Erdogan voor hen betekent." Ze doen het, weet hij, omdat hun redenering is: 'Erdogan heeft veel voor ons gedaan, nu is het tijd om iets terug te doen'.

Klanten uit Azië en Saudi-Arabië staan in de rij bij een vestiging van Louis Vuitton in Istanbul.Beeld AFP

De economische onrust is het gesprek van de dag, ook even verderop, in de Nuruosmaniye-moskee die naast de Grand Bazaar staat. Vergeleken met de drukke winkelstraten van de bazaar, ademt het binnenplein daar rust.

De moskee speelt een belangrijke rol in het handelsdistrict, zegt imam Fatih Kaya. Na afloop van het gebed geeft hij de handelaren steevast een stichtelijke boodschap mee. 'Doe rechtvaardig zaken', of 'Bedrieg klanten niet'. Nu Turken een crisis vrezen, heeft hij net als altijd zijn werkruimte, achter de gebedsruimte, opengesteld voor de gemeenschap. Winkeliers lopen er vaak even binnen.

Strakke hand

De sancties van de Verenigde Staten zullen de Turkse natie nooit raken, meent Kaya. "Je kunt ons niet bang maken met dreigementen dat we honger gaan lijden. Want niet eten, vasten, is voor ons een manier van bidden. We zijn dat gewend. Brood wordt ons door God gegeven, niet door de Verenigde Staten."

Maar volgens deskundigen is de vraag wel hoever Erdogan kan gaan. "Wat als zijn aanhangers het echt in hun portemonnee gaan voelen?", vraagt socioloog Ferhat Kentel van de İstanbul Şehir Universiteit zich af. Hij snapt 'absoluut niets' van de huidige financiële crisis. "Is deze crisis opzettelijk gefabriceerd door de overheid? Zitten buitenlandse samenzweerders erachter? Komt het door onvermogen van de Turkse autoriteiten?"

De Turkse overheid heeft bijvoorbeeld juridische stappen aangekondigd tegen mensen die 'nepnieuws' verspreiden over de huidige onrust in het land

Kentel weet maar één ding bijna zeker: "Waarschijnlijk zal de macht van de Turkse staat de dominante factor zijn", zegt hij.

Dit laatste wordt nu al zichtbaar. Erdogan dirigeert het discours over gebeurtenissen met strakke hand en duldt ook over de economie geen tegenspraak, net zo min als zijn schoonzoon Berat Albayrak, die deze weken zijn vuurdoop beleeft als minister van financiën.

De Turkse overheid heeft bijvoorbeeld juridische stappen aangekondigd tegen mensen die 'nepnieuws' verspreiden over de huidige onrust in het land. 'Economische terreur' noemt Erdogan 'manipulatieve' berichten die op sociale media verschijnen, als die iets anders berichten dan zijn lezing van het verhaal.

Onwetendheid

De verstevigde greep van de overheid op de economie baart de Turks-Nederlandse Ozlem Demir zorgen. Ze woont en werkt in Amsterdam, maar is voor familiebezoek in Istanbul, de stad waar ze opgroeide. "Ik ben geshockeerd door de onwetendheid hier over de status van de Turkse economie. Er zijn mensen die doen alsof er geen vuiltje aan de lucht is. 'Kijk naar het nieuws', zeg ik dan." Volgens Demir is er een spel gaande tussen Turkije en de VS, en laat Erdogan 'opnieuw zien dat hij absolute macht nastreeft'.

Intussen maakt ze zelf dankbaar gebruik van de gunstige wisselkoers. "Ik heb euro's meegenomen, die laat ik bij mijn familie achter. Ik ben blij dat ik iets voor hen kan betekenen. Zelf ga ik shoppen. Als ik in lira zou verdienen, zou ik momenteel geen cent in de economie pompen. Maar nu neem ik het ervan."

Lees ook:

Erdogan dient een duur verlanglijstje in, maar is er iemand die het geld wil voorschieten?

De Turkse economie laat al jaren groei zien, en president Erdogan wil die verder stimuleren met ambitieuze plannen. Maar voor investeerdersis vertrouwen belangrijker. 

Erdogan heeft weinig vrienden die hem uit de financiële nood kunnen helpen

De Turkse president is gewend om in tijden van geopolitieke crisis oude vetes bij te leggen. Maar op de financiële markten gelden andere wetten.