Disney lijft Fox in: einde van legendarische studio

Over de geschiedenis van 20th Century Fox kan met gemak een meeslepend filmepos worden gemaakt. Het verhaal zou bol staan van intriges (zelfs tussen vaders en zonen), verraad, spilzucht, onverantwoorde risico’s en opzienbarende #metoo-affaires waarbij de recente ophef verbleekt.

De filmmaatschappij, opgericht in 1915 door de Hongaarse immigrant William Fox, staat bekend om de enorme risico’s die de lange reeks studiohoofden bijna een eeuw lang in Hollywood durfden te nemen. Legendarisch is de film Cleopatra uit 1963 met Elizabeth Taylor in de titelrol.

De film zou de geschiedenis ingaan als de duurste flop ooit. Het oorspronkelijke budget bedroeg twee miljoen dollar, maar door het vele oponthoud (ontslagen regisseurs, ziekte van Taylor, andere locaties, onenigheid over de lengte van de film) liep het budget op tot 44 miljoen dollar, wat tegenwoordig ongeveer 350 miljoen dollar zou betekenen. De geëxplodeerde kosten brachten Fox bijna op de rand van de afgrond. De studio overleefde de crisis.

Of dergelijke kamikazeprojecten in de toekomst bij Fox nog goedkeuring zouden krijgen, is uiterst twijfelachtig. Na de recente inlijving door Disney, naar verluidt voor 71 miljard dollar, gaat er een andere wind waaien door het bedrijf.

De overname door Disney wordt door insiders in Hollywood vooral beschouwd als een tactische zet om weerstand te bieden aan de opkomst van abonneezender Netflix, die zelf steeds meer speelfilms produceert en Amerikaanse bioscopen opkoopt.

Met een zo groot mogelijke filmcatalogus, die onder meer online geëxploiteerd kan worden, heeft het Disney-concern meer wapens in handen in de strijd om de gunst van de kijker. Vandaar dat Disney, na een biedingsoorlog met kabelgigant Comcast die 65 miljard dollar wilde neertellen, genoodzaakt was het oorspronkelijke bod van 52 miljard aanzienlijk te verhogen. Zodoende kon De Muis zijn tanden zetten in De Vos. Overigens blijft de conservatieve televisiezender Fox News in handen van mediatycoon Rupert Murdoch.

Hits uit die tijd waren The Sound of Music, Planet of the Apes, MASH, The French Connection en Patton. En de studio bracht de films uit van Marilyn Monroe, een van de meest iconische filmsterren aller tijden.

Maar ook daarna raakte de studio in problemen met flops als Hello Dolly en Doctor Dolittle. Pijnlijk was dat Zanuck zich genoodzaakt voelde zijn zoon Richard te ontslaan, waarna diens moeder – een van de grootste aandeelhouders – er voor zorgde dat Darryl zelf ook de laan uit werd gestuurd.

Hun opvolgers durfden ook risico’s te nemen. Terwijl geen enkele andere studio het aandurfde om de eerste Star Wars-films van George Lucas uit te brengen, deed Fox dat wel, met ongekend succes. Het bedrijf stond er redelijk gunstig voor toen mediagigant Rupert Murdoch Fox in 1984 overnam.

Onder zijn supervisie kreeg regisseur James Cameron de kans om Titanic (1997) te maken. Ook die film ging met een eindafrekening van 200 miljoen dollar over het geplande budget heen, maar deze film werd wel een succes. De opbrengst wordt op ruim twee miljard dollar geschat.

De vraag is wat er van de Fox-erfenis overblijft. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de herkenningsmuziek, het pakkende fanfaredeuntje met tromgeroffel van componist Alfred Newman, dat uit 1934 stamt? Hopelijk heeft Disney genoeg historisch besef om het logo van Fox en de bijbehorende muziek niet bij het grof vuil te zetten.