‘Ter bescherming van het koraal en onze gezondheid: smeer minder zonnebrandcrème’

Met het langdurig aanhoudende tropische weer hebben verkopers van zonnebrandproducten goede zaken gedaan. Door de gezochte verkoeling na het smeren doet het waterleven het echter minder goed. Vooral uv-filter oxybenzon is de laatste tijd negatief in het nieuws geweest, omdat het koraal onherstelbaar kan beschadigen. De Amerikaanse staat Hawaï nam begin mei een wet aan die het gebruik van de stof vanaf 2021 verbiedt, de eilandraad op Bonaire volgde twee weken later.

Vooral Amerikaanse toeristen en hun zonnebrandcrèmes met oxybenzon vormen een bedreiging voor het koraal. Amerikaanse zonnebrandcrèmes bevatten namelijk veel meer van de stof dan Europese producten. Toch mag het uv-filter ook in Europa nog worden gebruikt. Het advies van het Wetenschappelijk Comité om de toegestane concentratie te verlagen van 10 tot 6 procent van het eindproduct stamt uit 2008 en is pas vorig jaar in een wetswijziging omgezet. De milieueffecten van oxybenzon zijn in dat advies niet meegenomen.

‘Proefdiervrije’ cosmetica

Oxybenzon wordt niet alleen gebruikt als uv-filter maar ook (in veel lagere concentratie) als conserveringsmiddel in cosmeticaproducten. In 2013 testte de Europese consumentenorganisatie BEUC 66 cosmeticaproducten op de aanwezigheid van hormoonverstorende stoffen. Het product met de hoogste concentratie oxybenzon was een deodorant. In onderzoek in Spanje en Zwitserland bleken de concentraties van de stof in het oppervlaktewater in de buurt van afvalwaterzuiveringsinstallaties hoger te zijn in de herfst en lente dan in de zomer.

In Europa worden uv-filters niet expliciet getest op lange termijneffecten voor het milieu. Dergelijke tests zijn duur en sowieso erg lastig om te doen vanwege het proefdierenverbod in cosmetica, wat betekent dat nieuwe ingrediënten alleen mogen worden getest in petrischaaltjes of met computermodellen. Als een uv-filter ook wordt toegepast in een ander product (zoals verf of autolak) zijn dierproeven echter verplicht vanwege Arbowetgeving. Dierproefonderzoek voor andere doeleinden mag vervolgens alsnog worden gebruikt bij de beoordeling van cosmetica-ingrediënten, wat niet alleen inconsistent is maar ook hypocriet, omdat de claim van proefdiervrije cosmetica in Europa daarmee niet echt wordt waargemaakt.

Milieutests zijn bovendien helemaal niet verplicht voor de toelating van cosmetica-ingrediënten. Daar komt bij dat de cosmetica-industrie de dossiers van de te beoordelen stoffen aanlevert aan het beoordelingscomité in Brussel, waardoor de industrie onwelgevallige studies uit de openbare wetenschappelijke literatuur niet automatisch worden meegenomen in het toelatingsproces.

Eén manier om koraal te beschermen

Uv-filters die een alternatief zouden zijn voor oxybenzon brengen ofwel in mindere mate het risico op hormoonverstoring (en vervuiling van het waterleven) met zich mee, ofwel de nog onvoldoende begrepen risico’s van nanodeeltjes. Volgens conservatieve schattingen kan er op een strand aan de Middellandse Zee zo’n 4 kilo van het nano-uv-filter titaniumdioxide per dag in zee belanden, wat eveneens schadelijk is voor het waterleven.

Oxybenzon en alternatieve zonnebrandfilters worden al jaren aangetroffen in bloed, urine, placenta’s, navelstrengbloed en moedermelk. In de VS is oxybenzon zelfs bij 97 procent van de onderzochte personen in hun urine gevonden. Bij uv-filters van nanodeeltjes bestaat onder andere het gevaar dat ze in de hersenen terechtkomen, wat cosmetica-ingrediënten van ‘gewone’ grootte inmiddels ook al blijken te kunnen.

De enige manier om het koraal (en onze gezondheid) vooralsnog echt te beschermen, is een strikte(re) toepassing van het voorzorgsprincipe: minderen met smeren en in plaats daarvan zoveel mogelijk in de schaduw blijven en waar mogelijk kleding te gebruiken als zonbescherming.

_{Robin van Wechem is onderzoeksjournalist en auteur van Het antirimpelcomplex: de achterkant van de cosmetica-industrie.}