Zelden heeft een politieke partij zichzelf zo snel en diep de afgrond in gewerkt als de PvdA in Assen. In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen rollebolden de leden al met elkaar over straat. De uitslag was desastreus. De PvdA leed een historische nederlaag en is voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog met nog slechts vier zetels niet meer de grootste partij in de Drentse hoofdstad. Tot overmaat van ramp kwam de partij ook niet in het college terecht.

Nummer een en twee in raadsfractie al opgestapt

Nu, nog geen vijf maanden na de verkiezingen kan de voorlopige balans worden opgemaakt: fractievoorzitter Natasja Lubbers en nummer twee op de lijst Martin Sagel zijn van het toneel verdwenen. Ingrijpen door de landelijke partijtop en meerdere bemiddelingspogingen hebben eerder een averechts effect gehad dan dat ze bijdroegen aan een oplossing. En het bestuur heeft haar posities beschikbaar gesteld.

Een combinatie van Griekse tragedie en reality soap

Wie zich wat verdiept in de achtergrond komt terecht in iets wat zich het beste laat omschrijven als een combinatie van een Griekse tragedie en een reality soap. De opeenvolgende treurspelen bieden haat, liefde en botsingen tussen verstand en emotie. Er lopen verschillende verhaallijnen door elkaar, maar uiteindelijk komen die wel weer bij elkaar. Het politieke seizoen is onlangs afgesloten maar wat blijft hangen zijn beelden van een veenbrand. Aan de buitenkant lijkt het pais en vree, maar inmiddels is er vanuit Assen al weer een nieuwe knuppel gegooid in het Amsterdamse partijbureau.

Kiem onmin jaren geleden al gelegd

Een van de kiemen voor de onmin werd al weer enkele jaren geleden gelegd. Toenmalig wethouder Jaap Kuin was in juni 2013 in opspraak geraakt door wat later de boortjesaffaire is gaan heten. Kuin zag er zelf geen reden in om op te stappen, maar verloor de strijd toen zijn partijgenoot en collega-wethouder Albert Smit zijn vertrouwen in hem opzegde. Met Kuin is het wel goed gekomen: het werd september 2015 waarnemend burgemeester in de gemeente Pekela.

Ard van der Tuuk, speelt eveneens een rol. Hij was gedeputeerde in Drenthe en moest opstappen omdat zijn collega-bestuurders hem verweten niet doortastend genoeg te zijn. Op zijn afscheidsfeest in juni 2016 in Schipborg roemde de oud-gedeputeerde zijn bestuursadviseur bij de provincie Natasja Lubbers als iemand die over alle vaardigheden beschikte om de politiek in te gaan. Met Van der Tuuk is het overigens ook wel goed gekomen: hij werd burgemeester in Grootegast. Hij is ook penningmeester in het landelijk bestuur van de PvdA.

Talentenklasje

Lubbers pakte de door Van der Tuuk toegeworpen handschoen op en kreeg de kans zich politiek te scholen. Zij kwam in het landelijke talentenklasje van de PvdA terecht. Verder vestigde zij zich als Interim Professional. De Assense had al snel twee leuke werkgevers: de gemeente Grootegast (als projectmanager a.i.) en bij het ambtelijk samenwerkingsverband De Kompanjie van de gemeenten Veendam en Pekela als organisatieadviseur.

Daarnaast stelde zij zich beschikbaar als kandidaat-raadslid in Assen. Het Asser afdelingsbestuur wees zittend wethouder Albert Smit als lijsttrekker aan. Een aantal leden, onder wie Kuin als ondertekenaar van een Drents manifest voor een jonger en sexyer PvdA-imago, wilde vernieuwing en drong aan op een lijsttrekkersverkiezing. Door ingrijpen van het landelijke partijbestuur kwam die er en zie: Natasja Lubbers kreeg de meeste stemmen. De steun voor Lubbers wás, zo bleek achteraf wel, fragiel: een stem voor haar was meer een stem tegen Smit.

Garantie voor gedonder

Zo werd Lubbers lijsttrekker en Martin Sagel, de fractievoorzitter van de afgelopen vier jaar, nummer twee. Smit liet zich als lijstduwer op de 21ste plek zetten. De campagne van de PvdA was vanaf dat moment volledig gericht op het nieuwe gezicht: Natasja Lubbers. Zij gíng ook alleen voor zichzelf. Daar liep de verhouding tussen Lubbers en de fractie en steunfractie al een eerste scheur op.

De uitslag van de verkiezing was een garantie voor gedonder. Smit haalde met voorkeurstemmen plek twee en de andere oudgediende Luc Rengers ging, eveneens op basis van voorkeurstemmen, naar de derde plaats. Sagel zakte naar plek vier. Op de dag dat de uitslag officieel werd, kondigde hij zijn vertrek aan. Sagel wilde niet meer met Smit samenwerken.

Hoogmoedig

Als politieke nieuwkomer en vernieuwer bleek Natasja Lubbers al snel geen verbinder. Zij sprak minachtend over oude waarden en sloot de steunfractie en de fractievolgers buiten. De keus wie kandidaat-wethouder zou zijn schoof zij ook voor zich uit. Het Asser bestuur greep in: Smit werd kandidaat-wethouder. Hij kreeg echter niet echt een kans. Vanuit eigen PvdA-kring liet iemand hoogmoedig en misschien wel bewust aan de ChristenUnie, die de formatie leidde, weten dat de socialisten zelf wel een college zouden vormen wanneer zij geen wethouder mochten leveren. Dat deed voor de CU de deur dicht.

Intussen kwamen de onderlinge verhoudingen verder op scherp te staan. De eerste door het landelijk partijbestuur gestuurde bemiddelaar gaf zonder resultaat de opdracht terug. Er was een gesprek geweest, maar van verzoening was geen sprake. Vervolgens werden twee zwaargewichten ingezet: oud-Tweede Kamerleden Eeke van der Veen en Keklik Yucel. Zij schermden met een breed mandaat van het hoofdbestuur. De uitkomst werd dat Lubbers een stapje terug deed door haar functie als fractievoorzitter neer te leggen en zich te richten op de vernieuwing. Het bestuur werd geadviseerd af te treden.

Vraagtekens

Op de bewogen ledenvergadering - Lubbers, Van der Tuuk en Kuin waren niet aanwezig - waarbij het advies van de bemiddelaars werd besproken, bleek dat Lubbers op weinig vertrouwen meer kon rekenen en de bemiddelaars ook met lege handen naar huis moesten. De heidag die de volgende dag alle neuzen (fractie, steunfractie, bestuur) weer in dezelfde richting moest brengen, leverde wel resultaat op. Dat Lubbers hier ook niet bij aanwezig was, was een teken aan de wand. Niet veel later zegde zij haar fractielidmaatschap op.

Bij veel PvdA-leden leeft nog de vraag waarom Lubbers zo nadrukkelijk naar voren moest worden geschoven. Voor Kuin als vernieuwer gold mogelijk dat hij zich zo ook mooi van Smit kon ontdoen. Van der Tuuk wilde haar mogelijk alleen steunen, maar veel leden zetten daar vraagtekens bij. Of hij zijn invloed ook heeft laten gelden binnen het partijbestuur is niet duidelijk. Van der Tuuk zag af van deelname aan het onderzoek van de bemiddelaars in verband met zijn lidmaatschap van het partijbestuur. De eerder genoemde knuppel, die in het bureau van het partijbestuur is gegooid, moet daar nu meer duidelijkheid over verschaffen.