"Het Koninklijk Huis heeft meer een gezicht gekregen door de situatie rondom Friso", stelt Justine Marcella, hoofdredacteur bij royaltyblad Vorsten. "Ineens zagen we een echte moeder die enorm veel verdriet om haar zoon had en een weduwe die met twee kinderen achterbleef. Voor de maatschappij werden het echt twee mensen van vlees en bloed. Nederland mocht het verdriet zien."
Johan Friso Bernhard Christiaan David van Oranje-Nassau van Amsberg was de tweede zoon van prinses Beatrix en prins Claus. Hij werd op woensdag 25 september 1968 in Utrecht geboren en had een oudere broer, koning Willem-Alexander, en een jongere, Constantijn.
Friso stond bekend als een intelligente, vrij onbekende prins die graag zijn eigen weg volgde. Zo zei hij als twaalfjarige jongen tijdens een stoeipartij tussen zijn vriendje en oudere broer dat de jongen voorzichtig moest doen toen Willem-Alexander onderop kwam te liggen. "Je mag Alexander wel in elkaar slaan, maar zorg dat hij niet doodgaat, want dan moet ik koning worden!"
Studententijd
Friso kwam pas echt in het landelijke nieuws vanwege zijn huwelijk met Mabel Wisse Smit, die hij in 2000 tegenkwam. Hij ontmoette haar via zijn schoonzus Laurentien. In 2003 vroeg hij haar ten huwelijk in Mexico, compleet met een bos rozen en een fles champagne. Het huwelijk kon echter niet op de goedkeuring en toestemming van de regering, toen onder leiding van Jan Peter Balkenende, rekenen. Dit omdat Wisse Smit onvoldoende en onjuiste informatie over haar vermeende liefdesaffaire met drugsbaron Klaas Bruinsma aan Balkenende zou hebben gegeven.
De twee trouwden toch, op 24 april 2004, waardoor Friso officieel afstand deed van de troon. Niet veel later kreeg het stel twee dochters: in 2005 werd Luana geboren, en in 2006 Zaria.
Volgens Sander Paulus, royaltyverslaggever bij RTL, is het imago van Mabel veranderd sinds het ongeluk. "Binnen de koninklijke familie werd Mabel met open armen ontvangen, maar volgens de maatschappij was zij controversieel door haar vroegere contact met Bruinsma. Door het ongeluk zag Nederland ineens een weduwe met heel veel verdriet. Dat doet iedereen wat, dan valt de rest van het hele imago weg. We zagen ook hoe Mabel - letterlijk - omarmd werd door Beatrix; ze leken wel beste vriendinnen, ze liepen altijd intiem samen en in het zwart gekleed naar het ziekenhuis waar Friso lag, en de voormalige koningin was ook ineens veel in Londen te vinden, waar Friso en Mabel woonden."
Mabel kreeg een volledig andere reputatie. Marcella: "Nu zagen mensen eindelijk wat voor 'powerprinses' ze is, want ze is een enorm hard werkende vrouw. Friso moest dan ook niets hebben van de troonopvolging; Mabel was echt de liefde van zijn leven."
Het mediaoffensief van Willem-Alexander en Máxima
Beide deskundigen vinden wel dat de openheid van het Koninklijk Huis is veranderd, maar dat komt niet door het ski-ongeluk. "Nee, dat komt doordat we nu een ander staatshoofd hebben, koning Willem-Alexander", vertelt Paulus. "Zij houden echt een soort mediaoffensief. Na staatsbezoeken mogen er op camera vragen aan de koning worden gesteld, Willem-Alexander liet zich ter ere van zijn vijftigste verjaardag uitgebreid interviewen door Wilfried de Jong en de paleizen zijn ook opengesteld. Dat was onder Beatrix' bewind echt ondenkbaar geweest."
Friso overleed uiteindelijk op maandagmorgen 12 augustus aan de gevolgen van de complicaties die optraden door zijn hersenbeschadiging. De prins skiede offpiste en belandde daardoor in een sneeuwlawine. Uiteindelijk stond zijn hart vijftig minuten stil en lag hij nog maanden in coma in het ziekenhuis.
De informatie over het ongeluk die via de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) naar buiten kwam, leek vrij summier. Zo werd er niet gecommuniceerd over wanneer Friso zou worden begraven, maar kwamen journalisten erachter doordat op de website van de Noorse koninklijke familie stond vermeld dat zij op woensdag 14 augustus de begrafenis van de prins in Lage Vuursche zouden bijwonen.
'RVD werd platgebeld na Friso'
"Voor de RVD was het lastig om goed te communiceren over de situatie, omdat Friso natuurlijk niet meer onder het Koninklijk Huis viel en dit een privésituatie betrof", legt Paulus uit. "Ze werden er wel over platgebeld, het was een enorme shock voor iedereen. Niemand wist wat te doen." Marcella noemt de communicatie om "door een ringetje te halen": "De RVD heeft de goede middenweg gevonden en het is eigenlijk ook niet iets wat ons aangaat, zo'n familiedrama."
Het ongeluk gebeurde tijdens het koningsschap van Beatrix en in de regeerperiode van Willem-Alexander vond een 'vergelijkbare' jonge dood plaats: Máxima's zusje Inés Zorreguieta (33) overleed op 6 juni door een zelfdoding. Paulus: "Bij Inés' dood kwam er heel snel een verklaring en werd het ook gauw duidelijk dat Máxima er iets over ging zeggen. Ze moest ook wel, want ineens werd haar volledige agenda leeggeveegd. Bij Friso was de RVD echt nog meer zoekende."
Volgens Marcella is het huidige 'open' beleid dat Máxima en Willem-Alexander handhaven ook iets waar de maatschappij nu naar verlangt. "Vroeger waren het voor ons echt mensen die in een ivoren toren wonen, maar nu krijgen ze steeds meer een gezicht."