Ziekenhuizen in paniek: tekort aan handen aan de operatietafel

De gevolgen zijn langere wachttijden door het moeten sluiten van operatiekamers, terwijl de kwaliteit en veiligheid tijdens operaties inboet. Dat zegt Nicole Dreessen, bestuurslid van de Landelijke Vereniging van Operatieassistenten.

Dat tekort aan operatiepersoneel is twee jaar geleden aangekondigd door het Capaciteitsorgaan van de overheid, die berekent hoeveel mensen er in de toekomst nodig zullen zijn in de geneeskunde. Ziekenhuizen moesten aan de bak: zij zijn zelf verantwoordelijk voor het opleiden van operatieassistenten. Dat hebben ze volgens Dreessen niet continu gedaan.

“Omdat ziekenhuizen zelf mogen bepalen hoeveel opleidingsplekken ze aanbieden, breiden ze die alleen uit als het nodig is”, zegt Dreessen. “Twee jaar bezuinigden ze onder meer op opleiding van personeel. Inmiddels is het tekort er wel, en dan ben je dus gewoon te laat.” 

Wel stijging

Al eerder waarschuwde haar vereniging voor onveilige werksituaties. Ziekenhuizen maken soms noodgedwongen gebruik van verpleegkundigen die niet zijn opgeleid tot operatieassistent. Die verrichten dan handelingen waar ze eigenlijk niet voor opgeleid zijn.

Een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging Ziekenhuizen erkent dat ziekenhuizen te weinig hebben opgeleid in het verleden. Maar ze breiden het aantal opleidingsplekken wel degelijk uit, zegt hij. “Daar merk je alleen nog niet direct wat van omdat je een paar jaar verder bent voor deze mensen de arbeidsmarkt op gaan.”

Uit cijfers van toezichthouder College Zorgopleiding (CZO) blijkt inderdaad een stijging van de studenten die beginnen aan een opleiding tot operatieassistent. Dat steeg van 210 in 2015 naar 319 in 2017. Het aantal dat de laatste jaren áfstudeerde is een stuk lager en nam zelfs af naar 100 vorig jaar, al weerspiegelt dat dus beleid van toen er nog geen tekort was.

Bonussen 

Terwijl de instroom dus steeg naar 319 vorig jaar, berekende het Capaciteitsorgaan dat dat aantal naar 640 afgestudeerde operatieassistenten per jaar moet.

Om toch genoeg handen aan de operatietafel te krijgen, overwegen ziekenhuizen aanlokkelijke regelingen om werknemers langer aan zich te binden. Zo wil het Radboudumc bonussen uitdelen aan personeel dat meer uren wil opnemen. Ook is het Nijmeegse ziekenhuis begonnen met het opleiden van Syrische vluchtelingen met een medische achtergrond tot operatieassistent.

In Groningen wil het UMCG operatieassistenten misschien 5000 euro bieden wanneer zij drie jaar willen aanblijven. Door het sluiten van vier van de operatiekamers moeten patiënten nu soms naar algemene ziekenhuizen in de omgeving. In het Erasmus MC ontvangen operatieassistenten en anesthesiemedewerkers een extra maandsalaris als zij minimaal een jaar blijven werken bij het ziekenhuis.

Op de korte termijn zijn dat oplossingen, erkent Dreessen. Maar het aantal afgestudeerden moet omhoog voor blijvend resultaat. Vakbond FNV is zelfs negatief over het aanmoedigingsbeleid. Zorgbestuurder Harma Schrage: “In tijden van een cao-conflict tussen de vakbond en de academische ziekenhuizen is dit een verkeerd signaal. Wij proberen voor álle werknemers bij de umc’s een goed arbeidscontract te regelen, en je merkt nu al wrevel op de werkvloer van werknemers die géén premie krijgen maar ook met werkdruk te maken hebben.”

Ziekenhuizen kunnen putten uit een prestatiepotje van de overheid om personeel op te leiden: het Fonds Ziekenhuisopleidingen. Daarnaast maakten ministers Hugo de Jonge (CDA, Volksgezondheid) en Bruno Bruins (VVD, medische zorg) begin dit jaar bekend in totaal 347 miljoen euro uit te trekken om het personeelstekort in de zorg te bestrijden.

Lees ook:  De arts van de toekomst werkt overal, niet per se in het ziekenhuis

Voor al die basisartsen is er te weinig opleidingsplek. Behalve buiten het ziekenhuis, stellen Wies Bontje en Christiaan Keijzer.