Nadav Schwartz is orthodox-joods en homo: 'God denkt dat het voor mij het beste is om homo te zijn'

Van enige afstand is hij te herkennen aan zijn keppeltje, dat, zo blijkt als hij dichterbij komt, is afgezet met borduursels in regenboogkleuren. Nadav Schwartz (36) is deze week vanuit Jeruzalem te gast op de Gay Pride, dat dit jaar 'Helden' als thema heeft. In de lobby van het hotel in Amsterdam begroet hij de verslaggeefster met louter een zachte glimlach. Nee, een hand geven is niet toegestaan, zegt hij.

Schwartz is homoseksueel én orthodox-joods. "Modern-orthodox", verbetert hij, zittend op een bank, aan een koosjer ontbijt dat net voor hem is bezorgd. "Dus we hadden thuis een tv, en gingen naar het toneel, maar daarnaast hielden we ons ook aan de 613 joodse wetten." Om zijn grijze jeans bungelen de tzitzit, de witte draden van het gebedskleed dat hij draagt. Hij trekt de lap stof onder zijn shirt uit. Lachend: "Stel je voor dat je naar een club gaat, om te dansen, met een wollen trui? Ja. Ik doe dat. Veel jongens die ik ken laten het gebedskleed juist thuis als ze uitgaan. Maar voor mij is het belangrijk dat mensen zien dat ik religieus ben. Ik wil de religieuze gemeenschap laten zien dat je homo kunt zijn, en ik wil de lhbt-gemeenschap laten zien dat je religieus kunt zijn."

Cindy Crawford

Zijn verhaal begint op de yeshiva, de orthodox-joodse jongensschool. Een klasgenoot nam eens een foto mee van topmodel Cindy Crawford in badpak. "Ik begreep het niet. Net als die keer dat we in de godsdienstles te horen kregen dat je niet in een en dezelfde ruimte met iemand van het andere geslacht mag zijn. Dat zou tot seks kunnen leiden. Ik dacht bij mezelf: wáárom zouden een man en vrouw samen willen slapen? Het klonk belachelijk."

Vanaf zijn dertiende wist Nadav dat hij op mannen viel. "Maar van de rabbijn op school, die het thema ooit kort aanstipte, leerde ik dat het iets is wat je kunt hebben, niet iets wat je bent. Iets wat je kunt negeren, iets wat niet belangrijk is. Zo ging ik het ook zien. Ik heb heel, heel lang in ontkenning geleefd. Natuurlijk, ik wist dat het niet kon. In de Tenach is geschreven dat een man niet met een man mag liggen. Maar ik kon het goed scheiden: ik had gewoon mijn leven, en daarnaast, op internet, keek ik naar, eh, andere dingen. Ik voelde me niet slecht of fout, omdat het geen deel van me was, dit was iets dat wel zou veranderen."

Op zijn achttiende besloot hij zich ernstiger op de religie te richten, meer regels in acht te gaan nemen, en toen pas kwam de worsteling met zijn aantrekking tot jongens naar boven. "Kijk, je hebt een driehoek. In de ene hoek staat: God is goed, en wat hij zegt, dat klopt. In de tweede hoek staat: de Tenach verbiedt homorelaties. En in de derde hoek sta jij, als homoseksuele, religieuze persoon. Die combinatie zorgde voor kortsluiting in mijn hoofd.

"Zeggen dat God niet rechtvaardig is, of ontkennen wat er in de Tenach staat, dat ging niet. Nee, het is voor de religieuze mens het makkelijkst om te zeggen: je kunt homoseksuele mensen behandelen. Daarmee is in één klap de hele kwestie opgelost." Zo geschiedde.

De toiletdeuren van yeshiva's waren destijds beplakt met stickers door een organisatie die homotherapie aanbood, en die beweerde iemands seksuele voorkeur daarmee te kunnen veranderen. Op die manier kwam Nadav bij zijn therapeut terecht. Hij rilt even bij de herinnering aan die tijd. "Ik ging er niet lang heen, hoor. Zelfs als de stomme achttienjarige die ik was, merkte ik dat hij geen professionaliteit bezat. De laatste afspraak was in de lobby van een hotel. Toen ik aankwam, zag ik degene die voor mij was nog zitten. Wat betekende dat degene die na mij zou komen, mij ook kon zien. Dat voelde al niet veilig. Goddank ben ik op tijd weggegaan, want inmiddels is hij berucht, hij bleek te slapen met zijn patiënten.

"Zijn theorie kwam erop neer dat ik me aangetrokken voelde tot mannen omdat ik me zelf niet genoeg man voelde. Onzin natuurlijk, maar als je in angst leeft, jezelf niet accepteert, en iemand zegt zoiets tegen je, dan denk je: jaaa, dat moet het zijn. Hij groef ook in mijn familiegeschiedenis, en vertelde me dat het allemaal kwam omdat mijn vader niet aanwezig was, en mijn moeder te dominant."

'Normaal' worden

Nadav deed meer om 'normaal' te worden: hij trouwde met een vrouw. "Ze wist van mijn gevoelens, en accepteerde me. Maar het was geen goed huwelijk. Na vier maanden zijn we gescheiden. Haar familie, die het niet van tevoren had geweten, werd erg boos op mij, en begon mijn familie te chanteren. Zij hebben het ook aan mijn ouders verteld.

"Ik was 26, het was op een avond, we waren bij hen thuis. Mijn moeder slikte haar tranen weg. Het eerste wat ze zeiden was: 'Waarom doe je geen therapie?' Toen kon ik meteen zeggen: 'Nou pa, daar denken ze dat het aan jou ligt'." Lachend: "Toen hoefde het al niet meer."

Een jaar later kreeg Nadav zijn eerste kus, van een man die hij ontmoette in New York. Hij besloot dat hij met een man wilde zijn. "Ik voelde het verschil. De verbinding met deze willekeurige persoon die ik niet eens kende was zo sterk, het ging zo diep. Ik kon toen niet meer zeggen: ik 'heb' gevoelens voor mannen, nee, ik wist: ik 'bén' zo." Daarmee verdwenen ook zijn religieuze bezwaren. "Een van de belangrijkste principes in het jodendom is dat wat God doet, het beste is. Dus als God me als homo heeft gemaakt, nou, dan denkt hij dat het voor mij het best is om homo te zijn."

Voor zijn ouders was het duidelijk dat ze voor de keuze stonden: hun zoon accepteren, of hun zoon verliezen. "En ze kozen voor het eerste. Mijn moeder zei al meteen dat ik mijn vriend zou kunnen meenemen. Wat hadden ze anders redelijkerwijs kunnen zeggen? Niet: probeer het te negeren. Dat had ik geprobeerd. Ook niet: probeer te veranderen. Dat had ik geprobeerd. Ze konden niet zeggen: probeer met een vrouw te zijn. Dat had ik geprobeerd. Hun excuses waren op."

Activist

Tegenwoordig staat het leven van Nadav grotendeels in het teken van zijn activisme. Zo vertelt hij zijn verhaal op scholen. Zijn ouders steunen hem, vertelt hij. "Afgelopen jaar kwam mijn moeder met me mee naar de Gay Pride in Jeruzalem. Toen we laatst haar nichten tegenkwamen, vroegen ze wat ik deed. Ik zei: 'Ik zet me in voor de lhbt-gemeenschap'. Mijn moeder vulde me aan: 'Mijn zoon redt de wereld'."

Hij houdt zich 'volledig' aan de regels, zegt Nadav. "Dat wil zeggen: voor zover ik dat kan. Ik kan niet alleen blijven, en wil samen zijn met een geliefde van hetzelfde geslacht. Over wat wel en niet is toegestaan probeer ik advies in te winnen bij rabbijnen, maar ze houden het af. Ik vertelde een groep rabbijnen dat ik het grootste deel van de tijd van mijn vriend houd, en niet met hem in bed lig. Ze konden het concept niet bevatten. 'O, er is sprake van liefde?' Ze denken alleen maar aan anale seks."

"Een enkele rabbijn geeft stiekem advies aan lhbt'ers. Maar ik moet vooral mijn eigen weg zien te vinden. Een van de dingen die ik doe, is niet vragen naar 'wat', maar naar 'hoe'. Toen de lift werd uitgevonden, vroegen joden eerst: 'Is het toegestaan om die te gebruiken op sabbat?' Het antwoord was nee. Voor mensen die op de tiende verdieping woonden was dat een probleem. Dus gingen ze de vraag stellen: 'Hoe kun je een lift gebruiken op sabbat?' Toen bleek het mogelijk om een ander het knopje in te laten drukken. De vraag die mij bezighoudt is dus ook vooral: hoe kunnen we als lhbt'ers heilig, betekenisvol leven?" De tekst over de man die niet naast een man mag liggen, leest hij nog net zo letterlijk, zegt hij. "Wat in de Torah staat, is tijdloos. Maar de vraag is, wat betekent het?

"De meest aannemelijke uitleg voor mij is dat het specifiek gaat over anale seks. Dat wil God niet, geloof ik. Toevallig zijn er ook heel wat mannen die dat om gezondheidsredenen niet doen, of gewoon omdat het niet hun voorkeur heeft. 'Sides', heten zij in de Amerikaanse homoscene.

"Een van de zure, zure dingen van dit bezoek is: de Gay Parade valt op de sabbat. Ik wilde echt op een boot meevaren, maar dat kan niet. Er is een subcategorie in een subcategorie van de regels die voorschrijft dat je op de sabbat niet op een boot mag zijn. Ik zal aan de kade moeten blijven staan."

Spanning in Israël

Drie jaar geleden stak een ultra-orthodoxe man in op het publiek van de Gay Pride in Jeruzalem. Het ergste wat Nadav heeft meegemaakt, is een twaalfjarige die vloekend en spugend tegenover hem stond. Dat Israël een religieus land is, zorgt voor een hoop spanning, zegt Nadav. "Uiteraard heeft de lhbt-gemeenschap een hoop tegen op de religie, vooral vanwege de rabbijnen die veroordelende dingen zeggen. Zij begrijpen vaak niet dat de religie zelf niet het probleem is, maar onwetende religieuze mensen."

Institutionele problemen zijn er ook, omdat de scheiding tussen kerk en staat ontbreekt. "We kunnen als homo's niet trouwen in Israël. Wel erkent de staat het huwelijk als we in een ander land trouwen. Maar de verborgen boodschap daarachter luidt: jouw liefde is niet goed genoeg, niet waardig, voor jou gaat het alleen maar om seks. Vind je het gek dat de lhbt-gemeenschap meer depressies en hogere zelfmoorden telt?"

Maar de situatie voor modern-orthodoxe joodse homo's is de afgelopen twintig jaar wel verbeterd, zegt hij. "Internet deed veel. Nu hoefde je niet meer naar het huis van een rabbijn, maar kon je anoniem een rabbijn vragen wat God van je wilde als je homoseksueel was. En mensen lazen mee. Zo ontstond er een forum voor modern-orthodoxe joodse homo's, opgericht in 2005. Dat leidde ertoe dat veel mensen uit de kast kwamen. Toen steeds meer families een homoseksueel kind bleken te hebben, klonk het: 'Ik kan ze niet haten, want ik houd van mijn kind'. Dat de zichtbaarheid is vergroot was heel, heel belangrijk."

De grootste strijd, zegt Nadav, is dat men gaat zien dat we gewoon net als iedereen zijn. Het brengt hem op een typisch orthodox fenomeen: daten als gespreksonderwerp. "Ben je single én orthodox, dan gaat er geen dag voorbij dat iemand je vraagt: 'Wat vind je van dit meisje?' 'Of deze anders?' Mensen maken er een sport van om je te koppelen. Maar sinds men weet dat ik niet op vrouwen val, doet plots niemand dit meer. Dát is mijn grootste probleem." Glunderend bij de gedachte: "Ik zou zo graag willen dat we een punt bereiken waarop iemand op een verjaardag naar mij toekomt en zegt: 'Nadav, ik heb precíes de juiste man voor je'."

Lees ook:

De Afro-Amerikaanse gay heeft zijn eigen relatie met God

Afro-Amerikaanse gays in de Verenigde Staten hebben te maken met homofobie vanuit de witte én zwarte kerken. Wat biedt het geloof hun nog?

Lesbische vrouwen: een voortrekkersgroep die vaak onderbelicht blijft

Lesbische vrouwen komen minder in beeld dan homomannen en dan ook nog op een stereotiepe wijze. Gelukkig zijn er vrouwelijke helden die dat beeld bijstellen, schrijft Renée Römkens.

Kan Amsterdam zich nog met goed fatsoen 'Gay Capital' noemen?

Gay Pride trekt deze week honderdduizenden bezoekers naar Amsterdam, zo verwacht de stad die zich tooit met de titel homohoofdstad van Europa. Kan het die reputatie nog waarmaken?