Meer dan vijftig dozen met de stoffelijke resten van VN-militairen - waarschijnlijk Amerikanen - werden afgelopen week vanuit Noord-Korea naar de VS gevlogen.
De overdracht was één van de vier punten van de intentieverklaring die Trump en Kim tekenden tijdens hun treffen in Singapore. De vlucht vanuit Wonsan was het eerste dergelijke gebaar sinds 2007. De Amerikaanse regering verwelkomde dit als een teken van de dooi in de verhoudingen tussen de VS en Noord-Korea.
Trump stuurde Kim een warm bedankje. De Noord-Koreaanse leider heeft zich aan zijn woord gehouden met zijn "vriendelijke gebaar", schreef Trump op Twitter. "Ik kijk ernaar uit u snel weer te zien!"
Maar ondanks de overwegend positieve toon die in Washington, Pyongyang en de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul wordt gehanteerd, lijkt het niet erg te vlotten met het hoofddoel dat de VS voor ogen heeft: een Noord-Korea dat niet langer beschikt over kernkoppen en de intercontinentale ballistische raketten die het land tot aan de Amerikaanse oostkust kan bezorgen.
'Toewerken' naar kernontwapening
In de Singapore-verklaring beloofden de VS en Noord-Korea ook te zullen toewerken naar "de volledige denuclearisatie van het Koreaans Schiereiland".
Noord-Korea was dankzij hem niet langer het "grootste en gevaarlijkste probleem" van de VS, concludeerde Trump destijds op Twitter. De kritiek dat de afspraken weinig concreet waren, werd weggewuifd. Die was afkomstig van zure liberals, die de president zijn successen niet gunnen.
De eerste tekenen leken inderdaad gunstig. Trump blies gezamenlijke militaire oefeningen met Zuid-Korea af, en eind juni werd bekend dat Noord-Korea een testlocatie voor raketmotoren had ontmanteld.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, bracht begin juli een tweedaags bezoek aan Noord-Korea om te praten over kernontwapening. Pompeo nam vanuit Washington de hoop op concrete stappen met zich mee naar Pyongyang.
Hij had daarnaast een tas met geschenken van Trump voor Kim bij zich, waaronder een cd van Elton John met het nummer Rocket Man - de smalende bijnaam die Trump de Noord-Koreaanse leider gaf toen de woordenstrijd tussen de twee landen vorig jaar hoog opliep.
Die gift bag kon een dag later weer mee naar huis. Ondanks een eerdere belofte liet de 'Superieure Leider' verstek gaan. Hij ging op inspectiebezoek bij een aardappelboerderij. Dat was geen veelbelovend teken, merkten commentatoren op. Vanaf dat moment ging het van kwaad tot erger.
Kim Jong-un zegde begin juli een ontmoeting met de Amerikaanse buitenlandminister Mike Pompeo af om een aardappelboerderij te inspecteren. (foto: KCNA/AFP)
Te goeder trouw aan de onderhandelingstafel
Pompeo probeerde na afloop van zijn trip naar Noord-Korea het optimisme van Trump vast te houden. De gesprekken waren "productief" geweest, zei hij. "Dit zijn ingewikkelde kwesties, maar we hebben op bijna alle vlakken voortgang geboekt." Op sommige gebieden waren er zelfs "grote stappen" gezet. Pompeo kon echter niet vertellen wat die stappen precies inhielden.
Op de vraag van een journalist hoe de minister kon weten dat de Noord-Koreanen tijdens de onderhandelingstafel te goeder trouw handelden, antwoordde hij simpelweg: "Omdat ze dat deden."
De Noord-Koreanen waren minder positief. Hun ministerie van Buitenlandse Zaken stuurde een lange en gedetailleerde verklaring uit, waarin de opstelling van de Amerikanen werd omschreven als "extreem verontrustend".
Het verlangen van de VS dat het Aziatische land zijn kernwapens ontmantelt, is "eenzijdig", "betreurenswaardig" en geeft blijk van een "gangsterachtige mentaliteit", aldus het ministerie.
'Onze hoop en verwachtingen waren naïef'
Ook werd in de verklaring geklaagd dat het terugtrekken van Amerikaanse troepen uit Zuid-Korea en een formeel einde aan de Koreaanse Oorlog, die in 1953 eindigde met een wapenstilstand, niet ter sprake kwamen.
"We dachten dat het Amerikaanse kamp met een constructief voorstel zou komen. Maar onze hoop en verwachtingen waren zo naïef, dat we ze dwaas kunnen noemen." Noord-Korea waarschuwde tot slot van denuclearisatie af te zullen zien als de Amerikanen op dezelfde voet doorgaan.
Colin Kahl, oud-veiligheidsadviseur van de voormalige Amerikaanse vicepresident Joe Biden, pende een korte maar pijnlijke analyse op Twitter.
"Het goede nieuws: als de onderhandelingen stuklopen, zal Trump waarschijnlijk niet weer op oorlogspad gaan. Want dat zou betekenen dat hij moet toegeven dat Kim hem voor de gek heeft gehouden. Het slechte nieuws: Kim heeft hem voor de gek gehouden."
Trump laten geloven in ontwapening
Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden, denkt dat Kahl het wat betreft het slechte nieuws bij het juiste eind heeft. "Ik denk dat Kim zo verstandig is geweest om niet knalhard te liegen, want daar reageert Trump niet goed op. Maar hij heeft de Amerikaanse president zeker opgelicht. Het is een hele gesmeerde reclamecampagne geweest om Trump te laten geloven dat er een kans is op ontwapening."
Die kans was nooit reëel, stelden Breuker en veel collega's al in aanloop naar de Singapore-top.
"Noord-Korea kan de kernwapens niet opgeven", legt hij uit. "Dat zou de legitimering van het regime in het binnenland ondermijnen. Ook vanwege de veiligheid kan het niet, want de VS en China vormen nog steeds een dreiging. Eén ding staat buiten kijf: de kernwapens hebben er echt voor gezorgd dat Noord-Korea niet kan worden binnengevallen - en dat weet Noord-Korea heel goed."
Noord-Korea heeft nooit gezegd te zullen ontwapenen, maar zich te zullen inzetten voor volledige denuclearisatie. "Dat geldt wat hen betreft dan voor iedereen met invloed op het Koreaans Schiereiland," zegt Breuker, "dus het zou inhouden dat ook de VS en China hun kernwapens ontmantelen. Dat gaat natuurlijk nooit gebeuren."
Andere ideeën over betekenis denuclearisatie
Minister Mike Pompeo moest vorige week tijdens een hoorzitting in de Senaat toegeven dat een geheime Noord-Koreaanse fabriek voor het verrijken van uranium nog steeds splijtstoffen produceert die worden gebruikt bij het maken van kernwapens.
Afgelopen week doken er meer aanwijzingen op dat Noord-Koreanen en Amerikanen andere ideeën hebben over wat denuclearisatie betekent. Bronnen binnen de Amerikaanse inlichtingendiensten meldden aan The Washington Post dat er bewijzen zijn dat Noord-Korea nieuwe intercontinentale raketten bouwt in een fabriek in Samumdong, aan de rand van Pyongyang.
Onafhankelijke deskundigen bevestigen, op basis van satellietfoto's gemaakt door commerciële partijen, dat de zichtbare bedrijvigheid in het complex inderdaad lijkt te duiden op de bouw van raketten.
Volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten bespreken hooggeplaatste Noord-Koreaanse functionarissen ook mogelijke tactieken om Washington en internationale inspecteurs om de tuin te leiden. Een van de besproken tactieken: beweren dat de denuclearisatie een feit is door een twintigtal kernkoppen in te leveren, terwijl er tientallen in reserve worden gehouden.
Als je in gesprek wilt blijven met Noord-Korea, zul je concessies moeten doen die indruisen tegen je eigen principes
Doodse stilte over concentratiekampen
Met kernwapens op zak mag Noord-Korea weer aanschuiven aan de internationale onderhandelingstafels. Bovendien zijn bij die gesprekken bepaalde onderwerpen taboe. Dat komt het regime goed uit.
Over de barre levens van de gewone Noord-Koreaan wordt amper gesproken en ook over de brute repressie onder leiding van de Kim-dynastie houden Washington en Seoul de lippen stijf op elkaar. Dat steekt Breuker. "Ik zie met lede ogen aan dat de mensenrechten volledig buiten zicht zijn geraakt."
Noord-Korea staat internationaal met stip op één als land met de meeste moderne slavernij, bleek uit onderzoek dat de hoogleraar deed in samenwerking met de stichting Walk Free, die jaarlijks de Global Slavery Index (Wereldwijde Slavernij-index) publiceert. "En over de concentratiekampen hoor ik überhaupt niemand. Een paar journalisten hebben Trump daar wel op aangesproken, maar die kregen het antwoord: 'Kijk, het is akelig wat hij doet, maar er zijn wel meer mensen die akelige dingen doen.'"
Een veelgehoorde rechtvaardiging voor het gebrek aan druk op Noord-Korea is de theorie dat de situatie in het land zal verbeteren als de dialoog levend wordt gehouden.
"Wensdenken", noemt Breuker dat. "Als je in gesprek wilt blijven met Noord-Korea, zul je op een gegeven moment concessies moeten doen die indruisen tegen je eigen principes, bijvoorbeeld op het gebied van mensenrechten."
Pessimisten de mond snoeren
Breuker kan die ontwikkeling goed zien in Zuid-Korea, dat het meeste te verliezen heeft als de onderhandelingen stuklopen. "Onder president Moon Jae-in is het wel heel duidelijk dat ze inzetten op verzoening. Mensenrechten en andere negatieve zaken worden daarbij niet belicht. Mensen die het daar wel over hebben, worden terechtgewezen."
Hoewel internationaal de meeste aandacht uitgaat naar de dialoog tussen Noord-Korea en de VS, wordt ook tussen beide Korea's onderhandeld. Eind juli kwamen generaals van beide landen bij elkaar in de Gedemilitariseerde Zone om de spanningen aan de grens te verminderen. Ook de hereniging van families die door de Koreaanse Oorlog van elkaar werden gescheiden, blijft onderwerp van gevoelige onderhandelingen.
Al die diplomatieke inspanningen mogen niet in gevaar komen door - het doorgaans nogal opvliegende - Noord-Korea te provoceren, vindt de Zuid-Koreaanse regering.
Dat gladstrijken omwille van de lieve vrede wordt niet alleen van hogerhand aangemoedigd, het is een maatschappelijk breed gedragen tactiek. Toen een overgelopen Noord-Koreaanse oud-topdiplomaat begin juni een boek uitbracht waarin zijn moederland er niet goed van afkwam, werd een petitie gestart om hem terug te sturen naar Noord-Korea. Honderdduizenden Zuid-Koreanen zetten hun handtekening onder deze petitie.
Breuker: "Dat is intimiderend, hoor. Als je hier het lijdend voorwerp bent van een internetopstootje, is het al naar wanneer je allerlei trollen over je heen krijgt. Als mensen jouw doodvonnis met z'n honderdduizenden ondertekenen, is dat een heel ander verhaal."
'Reclamestrategie van Kim is uitstekend geslaagd'
Er moet dus het een en ander worden ingeleverd om met Noord-Korea te blijven praten, en daarmee is het lang niet zeker dat die gesprekken iets zullen opleveren. "Noord-Korea is helemaal niet uit op een gunstige uitkomst van de onderhandelingen", zegt Breuker. "Ze zijn uit op het onderhandelen zelf, want dan zijn ze er al. Dan krijgen ze de legitimering waar ze naar op zoek zijn."
Het land heeft een economie die met spuug en paktouw aan elkaar hangt. Het Noord-Koreaanse leger bestaat uit bijzonder veel soldaten, maar die moeten het veelal doen met zwaar verouderd materieel. De bevolking is half zo groot als die van de aartsrivaal: het moderne, welvarende en democratische Zuid-Korea. Noord-Koreanen hebben beperkt toegang tot voedsel, schoon drinkwater en gezondheidszorg. Volgens een schatting van de VN heeft zo'n 40 procent noodhulp nodig.
Kortom, Noord-Korea heeft maar een fractie van de culturele, politieke en economische invloed die de gehate zuiderbuur projecteert op het wereldtoneel. En toch zit het land nu als een gelijkwaardige gesprekspartner, als nucleaire macht, aan tafel met een grootmacht als de VS.
De reclamestrategie van Kim is uitstekend geslaagd, vindt Breuker. "Trump is nu zelfs op het punt gekomen dat hij toegeeft dat kernontwapening vele jaren gaat duren." Een schril contrast met zijn eerdere uitlatingen dat de dreiging definitief was geweken.
"Als Trump zijn woede - omdat hij erin is geluisd - onder controle kan houden en Noord-Korea hem af en toe kruimels stuurt, zoals de resten van die Amerikaanse militairen, dan komt daar waarschijnlijk wel een beter bestand uit", meent de Korea-kenner. "Noord-Korea zal dan iets moeten opgeven, zoals bijvoorbeeld de langeafstandsraketten. Of de tweede locatie voor uraniumverrijking; dan hebben ze er nog zeker eentje over."
De ontmoeting tussen Trump en Kim in Singapore wekte wereldwijd hoop op beweging in de langdurige nucleaire patstelling op het Koreaans Schiereiland. De leiders van alle betrokken landen deden hun best om de top precies op die manier te verkopen. Bijna twee maanden later blijkt de realiteit al weerbarstiger: 68 jaar van oorlog, scheiding, dreiging en haat laten zich niet binnen één presidentstermijn wegpoetsen.
NUjij: Uitgelichte reacties