Alleen maar Nederlanders op deze wereld? Dan waren de natuurlijke hulpbronnen razendsnel op

Met een dergelijk consumptiepatroon zouden we dus op 14 april al door de natuurlijke hulpbronnen heen zijn die de planeet ons in één jaar ter beschikking stelt. In huis-tuin-en-keuken-termen valt het te vergelijken met een Nederlander die op 14 april zijn complete jaarsalaris er al doorheen zou hebben gejaagd, om vervolgens de rest van het jaar bij te lenen bij de bank. Maar het gaat dus om de aarde. In theorie hebben we drieënhalve planeet nodig om de consumptiedrift te dragen en om de hulpbronnen die wij jaarlijks opmaken te reproduceren.

Nog vijf maanden teren op reserves

Dat blijkt uit cijfers van Earth Overshoot Day (‘overschrijdingsdag’). De organisatie achter deze dag, Global Footprint Network, berekent jaarlijks de datum waarop de mensheid wereldwijd evenveel hulpbronnen heeft verbruikt als de aarde in één jaar kan aanmaken. Hiertoe vergelijkt het instituut, dat zich onder meer gesteund weet door het Wereld Natuur Fonds, de jaarlijkse totale consumptie van hulpbronnen door de mensheid met de capaciteit van de aarde om natuurlijke hulpbronnen in datzelfde jaar te regenereren. De berekeningen worden gemaakt op basis van statistieken van de Verenigde Naties.

Wereldwijd gezien valt ‘overschrijdingsdag’ vandaag, op 1 augustus. Dat wil zeggen dat de wereldbevolking de laatste vijf maanden van 2018 teert op reserves. In 1970 viel deze datum nog op 29 december, slechts twee dagen voor het einde van het jaar. Destijds was dus één aarde bijna genoeg, tegenwoordig is er 1,7 aarde nodig. En het einde is nog niet in zicht: wereldoverschrijdingsdag schuift ieder jaar een stukje op.

De lijst is niet onomstreden. Het Britse Wetenschappelijk tijdschrift New Scientist haalde in 2013 in een commentaar hard uit naar de opstellers. Echt goede cijfers over de mate waarin landen het ecosysteem vervuilen, zouden er niet zijn. Ook zou de nadruk te zwaar op de hoeveelheid land liggen die nodig is om de CO2-uitstoot te compenseren.

Het 'beste jongetje' van de Europese klas

Daardoor komen piepkleine eilandengroepen als de Cook Islands, Micronesië en Kiribati op bijna dezelfde overschrijdingsdag uit als Nederland. Voor dat laatste land is dat wrang: Kiribati is waarschijnlijk het eerste land dat als gevolg van de opwarming van de aarde volledig onder water zal verdwijnen.

De meeste Europese landen zijn in het vroege voorjaar al ruim over de grens heen die de aarde aankan. Uitschieter op het continent is Luxemburg, dat op 19 februari door zijn voorraden heen is. Het ‘beste jongetje’ van de Europese klas is Albanië. Op 14 oktober raakt Tirana pas de ondergrens.

In de Verenigde Staten viel wereldoverschrijdingsdag dit jaar op 15 maart. De Amerikanen hebben maar liefst vijf planeten nodig om met de aarde quitte te spelen. Maar het kan erger. In Qatar valt de dag op 9 februari. De Qatarezen hebben dus ruim negen planeten als de aarde nodig om zo voort te kunnen.

Aan de andere kant van het spectrum zitten landen als Vietnam en Marokko, die hun overschrijdingsdag ‘vieren’ op 21 en 17 december. Onder het credo #MoveTheDate roept Global Footprint Network op tot een ommekeer in de consumptie van natuurlijke hulpbronnen.

Nationale ecologische voetafdruk

Het berekenen van de datum waarop de overschrijdingsdag van een land valt, hangt nauw samen met de nationale ecologische voetafdruk. Eenvoudig gezegd: hoe meer groen in een land en hoe minder consumptie onder de bevolking, des te positiever de nationale ecologische voetafdruk.

Daarom heeft een land als Brazilië een ecologisch overschot. Een groot gedeelte is bedekt met regenwoud. Voor elke Braziliaan was er in 2014 8,9 hectare biologisch productieve ruimte. Tegelijkertijd gebruikt de gemiddelde Braziliaan 3,1 hectare om in alles te voorzien wat hij of zij consumeert. Van voedsel tot transport en van gebruiksvoorwerpen tot huisvesting. Doordat de consumptie in Brazilië boven het mondiaal gemiddelde ligt en omdat naar het wereldwijd beschikbare groen wordt gekeken, blijft de overschrijdingsdatum van land steken op 19 juli.

In Nederland is het precies andersom. In Nederland is er 0,9 hectare biologisch productieve ruimte beschikbaar per inwoner. We hebben daarentegen 5,9 hectare van die ruimte nodig om te voorzien in onze consumptiebehoeften. Voor elke Nederlander is er dus een tekort van 5 hectare aan biologisch productieve ruimte, waardoor er een ecologisch tekort ontstaat. Kortom, te weinig groen en te veel consumptie.

Luxemburg vertoont eenzelfde soort patroon. De bevolking daar heeft 12,3 hectare nodig gezien de levensstandaard van de Luxemburgers, maar in werkelijkheid beschikt het land over niet meer dan 1,4 hectare per inwoner.

Dat Qatar de lijst aanvoert, is dan ook geen verrassing. De Qatarezen hebben 1,2 hectare productieve ruimte per persoon tot hun beschikking. Maar door de oliezucht van de golfstaat heeft de gemiddelde inwoner van het land 15,5 hectare grond nodig om in zijn consumptiedrang te voorzien.

Lees ook:

De Duurzame Troonrede: Het besef breekt door, dus ga aan de slag!

Ondernemer/uitgever Maurits Groen sprak de Duurzame Troonrede uit in de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer aan het Binnenhof.