Zangeres Teema werd geboycot door de Arabische wereld: ‘Het hele Midden-Oosten viel over mij heen’

De Marokkaans-Nederlandse zangeres Teema zit op een dakterras in Istanbul, waar ze sinds 2015 woont. Ze staart zwijgend over de Bosporus naar de historische wijk Sultanahmet, waar de Blauwe Moskee en het Topkapi-paleis baden in de zon. De 36-jarige Teema – zwarte spijkerbroek, zwart topje, imposante bos krullen – haalt een fles rosé en een pakje Marlboro Light uit haar tas. „Vanwege de zenuwen”, zegt ze.

Teema – die om veiligheidsredenen alleen met haar artiestennaam in de krant wil – is nerveus omdat ze doelwit is van de Palestijnse boycotbeweging BDS, sinds ze vorig jaar met de Israëlische zangeres Noam optrad op een jazzfestival in Marokko. De BDS-beweging voert campagne voor een economische en culturele boycot van Israël, en zet daarbij bedrijven en artiesten onder druk.

Teema’s samenwerking met Noam leidde tot grote ophef in de Arabische wereld. Buiten bij het festival vonden protesten plaats, de zangeressen kregen zware beveiliging, hun concerten liepen uit op een drama. Teema meed daarna de publiciteit in de hoop dat de storm zou overwaaien. Maar BDS blijft haar aanvallen op sociale media.

Lees ook het stuk van correspondente Jannie Schipper over de BDS-beweging

„De BDS-beweging presenteert haar campagne als een vorm van geweldloos verzet. Dat juich ik in principe toe. Maar er bestaat fysiek en mentaal geweld. En de manier waarop ze mij intimideren is een vorm van mentaal geweld. Ik krijg voortdurend hun volgers over me heen: ‘Je bent onderdeel van oorlog, vernietiging en apartheid’.” Ze is verbaasd. „Ik!”, zegt ze, „een Marokkaanse zangeres uit Amsterdam-West! Mensen kunnen daardoor breken, en dat gebeurde met mij.”

De boycot had grote gevolgen voor de carrière van Teema. Voordien trad ze geregeld op in de Arabische wereld, met name in de Golfstaten en Jordanië. Maar sinds het festival in Marokko wordt ze nauwelijks meer geboekt, zegt de zangeres.

„De BDS-beweging zegt: we blijven je boycotten totdat je niet meer zingt met Israëliërs. Maar mijn muziek gaat over het samenbrengen van mensen en culturen. Ik ga niemand uitsluiten. Ook al kan ik daardoor mijn carrière in het Midden-Oosten wel vergeten.”

Mijn optreden met Noam was één
van de hoofdpunten van het avondnieuws op Al-Jazeera

Zangeres Teema

Teema is een kind van verschillende culturen. Ze groeide op in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. Haar vader, een Marokkaanse gastarbeider, verliet haar moeder twee maanden na Teema’s geboorte. Haar moeder kreeg daarna een relatie met een Turkse man.

„Mijn stiefvader was als een vader voor me”, vertelt ze. „Dankzij hem ben ik opgegroeid met de Turkse taal en cultuur.”

Toen Teema in 2010 voor het eerst optrad in Istanbul, werd ze op slag verliefd op de stad. Een paar jaar later besloot ze er te wonen. Ze reisde in die tijd al geregeld naar Egypte, Libanon, Dubai en Marokko, Istanbul was een goede uitvalsbasis.

Teema voelde zich er meteen thuis, ver weg van de giftige sfeer rond moslims in Nederland, zegt ze, die een belemmering vormde voor haar creativiteit. „Het multiculturele karakter van de stad, de mix van Turkse, Arabische en Europese invloeden, past bij mijn etnische jazz. In Istanbul kreeg ik mijn inspiratie terug.”

Aan die euforie kwam abrupt een einde toen de stad het toneel werd van terreuraanslagen. Veel optredens werden afgeblazen omdat mensen niet durfden te komen. „Ik had nauwelijks werk en moest overleven op water en crackers. Het was een moeilijke periode, waar ik veel van heb geleerd. Ik begon zelf optredens te regelen, zoals jazzavonden in hotels tijdens de ramadan. Anders zat ik de hele dag maar te wachten op een telefoontje van mijn agentschap.”

Videoclip in Amsterdamse synagoge

In 2013 raakte Teema bevriend met de Israëlische zangeres Noam, die in Amsterdam woonde. „We wilden de Arabische en joodse cultuur bijeenbrengen en schreven samen een liedje over culturele en religieuze verbroedering. De bijbehorende videoclip namen we op in een synagoge in Amsterdam.” De video lokte felle reacties uit op YouTube en Facebook. Ze kwam in het vizier van de BDS-beweging. „Ik kreeg het verwijt dat ik de relatie met Israël normaliseerde, maar schonk er niet al te veel aandacht aan.”

Bekijk hieronder de video van Noam en Teema:

Naar aanleiding van de video werden de twee uitgenodigd voor twee concerten op het festival Tanjazz in Marokko. „Na aankomst kreeg ik e-mails van journalisten die een verklaring wilden over BDS. Ik was bij familie op bezoek en snapte er niks van.” Ze googelde zichzelf in het Arabisch en stuitte op honderden artikelen. „Het hele Midden-Oosten bleek het over mij te hebben. Mijn optreden met Noam was zelfs één van de hoofdpunten van het avondnieuws op Al-Jazeera.”

De situatie vormde een bedreiging voor de veiligheid van de twee zangeressen. „Er waren protesten, ons optreden werd zelfs in het parlement besproken. De media beschreven Noam ten onrechte als een Israëlische soldaat, een moordenaar van Palestijnse kinderen. Mijn familie probeerde me op andere gedachten te brengen. Ga naar je hotel, zeiden ze, voor je eigen veiligheid.”

Incognito binnengeloodst

Toch besloten Teema en Noam op te treden op het festival. „We kregen steun van het Marokkaanse koningshuis. Op verzoek van de festivaldirecteur regelde André Azoulay, een adviseur van de koning, extra beveiliging. Dat stelde me gerust. We werden incognito het festival binnengeloodst. Ik had dreadlocks in mijn haar, zodat ik niet herkend zou worden.”

Het concert liep uit op een drama, zegt Teema. „Mensen kwamen niet omdat ze bang waren voor een aanslag. Er waren misschien honderd mensen, onder wie veel agenten in burger, terwijl de zaal een capaciteit van duizend man had. Ik stond met trillende benen op het podium. Tijdens het concert sloeg ik dicht en moest ik huilen.”

Het tweede concert verliep nog erger, zegt Teema. Een jongen in het publiek haalde een Palestijnse vlag tevoorschijn en riep: ‘Free Palestine’. „Voor ik het wist werd hij totaal in elkaar geslagen door tien beveiligers. Ik kon niets doen.” Ze krijgt tranen in haar ogen en valt stil. „Ik voelde me zo slecht. Laat die man zijn statement maken. Vrijheid van meningsuiting.”

Ook na het concert werd Teema via sociale media aangevallen. ‘Bitch we blijven je boycotten’, zeiden ze. „Ik voelde me zo schuldig dat die demonstrant in elkaar werd geslagen. Het heeft me enorm geraakt. Maar ik zat in Istanbul, met wie moest ik het bespreken? Turkse en Syrische vrienden namen afstand van me vanwege het incident. Ik raakte depressief.

Ik heb besloten: ik doe gewoon mijn verhaal. Ik verwacht geen steun of mededogen.

Zangeres Teema

Toch blijft Teema samenwerken met Israëlische artiesten. Binnenkort komt er een single uit van de populaire Israëlische band ANNA RF, waarop ze een couplet en het refrein zingt. Teema: „Weer Israëliërs. Daar moest ik eerlijk gezegd wel even over nadenken.” Dagelijks voerden ze gesprekken over het conflict. „Ze vroegen of ik ooit in Israël zou optreden. Ik zei: zolang de muur staat niet. Maar de gedeelde liefde voor muziek bleek sterker dan politiek. Ze hebben hetzelfde boodschap als ik: culturen samenbrengen om vrede te bevorderen. Daarom heb ik uiteindelijk ingestemd met de samenwerking.”

Teema trad in juni op tijdens de albumpresentatie van AANA RF in Tel Aviv. Ze is bang dat de single tot nieuwe aanvallen en bedreigingen van BDS zal leiden. Dat geldt overigens ook voor dit interview. Want ook in Nederland wonen BDS-aanhangers. „Ik heb besloten: ik doe gewoon mijn verhaal. Ik verwacht geen steun of mededogen. Ik ben een sterk persoon. Ik voel me nog steeds thuis in Istanbul. De stad heeft me de inspiratie gegeven voor mijn debuutalbum EastWest. Maar ik heb het gevoel dat dit hoofdstuk is afgesloten. De volgende stap wordt waarschijnlijk New York – als ik tenminste het land binnenkom met Trumps inreisverbod voor moslims. Ik heb weliswaar een Nederlands paspoort, maar dat staat vol met stempels uit het Midden-Oosten.”