Vanwege Trump praat Duitsland over een eigen kernbom

De vraag of Duitsland een kernmacht moet worden is opeens terug, met dank aan de Amerikaanse president Trump. Niet dat er veel steun is voor het idee. Maar dat de vraag überhaupt serieus wordt genomen is een teken van de grote onzekerheid in Duitsland over de toekomst van de relatie met de grote bondgenoot Amerika, die zo lang voor de Europese veiligheid heeft ingestaan.

‘Hebben we de bom nodig?’, vroeg Welt am Sonntag dit weekeinde op zijn voorpagina, bij een tekening van een ouderwetse atoombom in de kleuren van de Duitse vlag. In een opiniestuk zet de politicoloog Christian Hacke uiteen waarom het antwoord op die vraag volgens hem ‘ja’ moet luiden. Dat is een forse steen in de vijver van de Duitse publieke opinie, die terughoudend staat ten opzichte van elke militaire actie en helemaal weinig moet hebben van kernwapens.

Voor het eerst kan de bondsrepubliek niet meer van de Amerikaanse nucleaire paraplu op aan

Christian Hacke politicoloog

Vijand

President Trump ziet Duitsland als vijand, aldus Hacke, en heeft bedenkingen bij de Amerikaanse veiligheidsgaranties voor NAVO-landen. Dat laatste bleek nog eens toen hij onlangs in een interview zei dat hij er weinig voor voelt NAVO-lid Montenegro militair te hulp te schieten als het wordt aangevallen. „Montenegro is een klein land, met heel agressieve mensen – gefeliciteerd, je zit zo in de Derde Wereldoorlog.”

De Amerikaanse garantie om een aanval op andere NAVO-landen zo nodig met kernwapens af te schrikken wordt met de dag ongeloofwaardiger, schrijft Hacke. Duitsland kan door de vijandige houding van Trump „moeilijk nog op Amerikaanse hulp rekenen. Dat dwingt ons tot een rampzalig inzicht: voor het eerst sinds 1949 heeft de bondsrepubliek niet de bescherming van de nucleaire paraplu van de VS.”

Wat kan daarvoor in de plaats komen? Een Europese kernmacht zal, bij gebrek aan een gemeenschappelijke defensiebeleid, nog lang een illusie blijven. Ook is het niet realistisch, meent Hacke, te verwachten dat Duitsland kan schuilen onder de bescherming van het Britse of Franse kernwapen. Dus pleit hij, zoals de afgelopen decennia een paar keer eerder is gebeurd, voor een eigen Duitse kernmacht. Niet zozeer om in te zetten („kernwapens hebben vooral een politiek functie”), maar om te voorkomen dat het land in crisissituaties kan worden gechanteerd.

Lees ook: zo spoor je een stiekeme atoombom op

Geen steun

De reacties lieten niet lang op zich wachten. Defensie-deskundigen wezen er op Twitter meteen op dat er in de Duitse politiek noch in de maatschappij steun zal zijn voor ontwikkeling van een Duits kernwapen. De meeste critici van Hacke gaven wél toe dat het goed is dat hij aan de orde stelt dat Duitsland dringend een antwoord moet vinden op de nieuwe Amerikaanse onberekenbaarheid.

De nestor van de Duitse diplomatie, Wolfgang Ischinger, waarschuwt maandag in Die Welt dat zelfs een debat over een Duitse atoombom gevaarlijk is. Duitsland heeft in het Non-Proliferatieverdrag (tegen de verspreiding van kernwapens) vastgelegd zich niet nucleair te zullen bewapenen. Die belofte heeft het ook gedaan in het zogeheten ‘Twee-plus-vier-verdrag’ (van West-Duitsland en de DDR, met de VS, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en Frankijk), dat de Duitse eenwording in 1990 mogelijk maakte. Wanneer Duitsland die volkenrechtelijke afspraken terzijde schuift, zou het zijn aanzien ernstig schaden. Het zou vermoedelijk tot grote spanningen in Europa leiden en landen als Polen en Turkije ertoe kunnen brengen óók een kernwapen te ontwikkelen. Rusland zou het als een enorme bedreiging zien en reageren met militaire tegenmaatregelen.

Nucleaire afschrikking

Frankrijk opperde in de jaren negentig al eens zijn nucleaire afschrikking tot Duitsland uit te strekken (dissuasion concertée), maar dat aanbod werd toen niet opgepikt. Mogelijk valt er nu alsnog over te spreken. Een recent rapport van de Bondsdag stelt dat een Duitse financiële bijdrage aan de Franse of Britse kernmacht in elk geval niet in strijd is met volkenrechtelijke afspraken.

Maar de meeste commentatoren zijn het erover eens dat Duitsland, en Europa, nu prioriteit moeten geven aan versterking van hun conventionele, niet-nucleaire strijdkrachten. Niet alleen door er meer geld voor uit te trekken, maar ook door beter samen te werken, de inzetbaarheid te verbeteren en wapensystemen op elkaar af te stemmen.

Voor zijn veiligheid is Europa niet alleen militair afhankelijk van de VS. Ook de informatie van Amerikaanse inlichtingendiensten, bijvoorbeeld over terrorismedreiging, kunnen de Europeanen moeilijk missen. „Zonder toegang tot Amerikaanse informatie zijn we blind, stom en doof”, schreven twee veiligheidsexperts onlangs in Der Tagesspiegel.

Daarvan is ook bondskanselier Merkel doordrongen. Ze is niet van plan de trans-Atlantische band al af te schrijven. Toen haar eerder deze maand op een persconferentie werd gevraagd of Europa zich nog wel kan veroorloven de VS als bondgenoot te zien, nu president Trump zegt Europa als vijand te beschouwen, antwoordde ze: „Dat moeten we blijven doen. Ik hoop dat we daar de kracht voor kunnen blijven opbrengen.”