Rust zacht mevrouw Maat. Het spijt mij, onze hulp komt voor u te laat. Ik heb er buikpijn van

Ik loop over een smal bedompt gangetje met aan weerszijde allemaal deuren: ‘Meneer Bakker, mevrouw Jansen, meneer Kleinee, meneer de Regt, meneer Smeets’…

De deur van meneer Smeets staat wagenwijd open. Ik kijk naar binnen. Er ligt een oude man.

Zijn voeten hangen uit bed, zijn kunstgebit half uit zijn mond en zijn ogen zijn gesloten. Op zijn magere borstkas ligt een bord met brood. Kaas dat zweet. Zo te zien ligt het er al een hele tijd.

Ik loop door, op zoek naar kamernummer 318. Naar mevrouw Maat, ofwel ‘de agressieve vrouw, die vaak zorg weigert’. Nummers lopen op: 316, 317, 318…. 318. Mooi, ik ben gearriveerd. Haar deur staat op een kier.

Ik gluur naar binnen. Mevrouw Maat ligt op bed; althans de helft van haar uitgebeende lichaam. Benen bungelen over het bed. Ik zie voeten op de grond liggen, kruislings over elkaar. Haar bovenlichaam ligt geheel gedraaid in haar dekbed.

Ik loop zachtjes op haar af. Net wanneer ik haar naam wil uitspreken, hoor ik voetstappen naderen. Steeds dichterbij, steeds harder. En dan een bons op de deur: ‘Mevrouw Maat, hallo…..Geen antwoord ‘Hallo, mevrouw Maat? Er wordt harder op de deur geklopt Hallo?! Nog steeds niets. Ze stapt naar binnen. ‘Wil je wat eten?’ ‘NEE!’. Ik verbaas mij over de snelheid waarmee haar stem mijn oor bereikt. ‘Ook geen boterhammetje, in de huiskamer?…. ‘NEE!!’.

Haar stem dooft uit. De verzorgende, een tengere vrouw met een wat kromme rug kijkt mij aan. ‘Ze wil niet, ja dan ga ik weer’. Wacht, zeg ik en kijk naar de klok ‘hoe lang heeft ze niet gegeten of gedronken?’ De hele dag nog niet, antwoordt ze. ‘Ook geen medicijnen’, vraag ik. Nee, antwoordt de tengere vrouw. Hoe lang ligt ze hier dan al? vraag ik een beetje bezorgd

 ‘Nou gisteren wilde ze ook niet verzorgd worden door de avonddienst, ze hebben haar zo op bed gelegd, dus even kijken, vanaf gisteren 7 uur in de avond. Het is nu 4 uur ’s middags. Even snel rekenen, dus ze ligt hier al 21 uur zonder eten, drinken, medicijnen en verzorging.

‘Ja klopt, maar ze wil niet en dit moeten we volgens het benaderingsplan van onze psycholoog Dorien respecteren’. Pas wanneer ze wil, verzorgen we haar. Mijn dienst zit erop, ik zal mijn collega halen, hij heeft nog weleens ingang, het is een man’. De ergernis in haar stem is hoorbaar. Met stevige pas loopt ze weg.

Ik wacht en wacht en wacht nog wat langer tot zich na ongeveer 5 minuten een deur opent: ‘Allo, een vriendelijk gezicht stapt binnen, het gezicht van een goed uitziende jongeman, ik schat een jaar of 38. Hij loopt op mij af, zachtjes ‘Hallo, ik ben Jamai, jij moet Sarah zijn, de psycholoog. Ik fluister ‘ja, klopt, ik ben hier om de leefsituatie en benadering van mevrouw in kaart te brengen. ‘Weet ik, is oke’, antwoordt hij..

Jamai gaat onverstoord verder. Hij loopt op mevrouw Maat af, blijft staan en lijkt de sfeer eventjes in zich op te nemen. Gedurende 3 seconden gebeurt er helemaal niks en dan plotseling ‘mevrouw Maat vriendin, ik ben het.. Jamai. Ik kijk naar het dekbed, doodse stilte. Jamai wacht en probeert het nog eens ‘mevrouw Maat, vriendin’. Hij loopt naar het bed toe en raakt haar arm aan. Eerst zacht, daarna met iets meer druk. Reactie. ‘Ja!’ Mevrouw Maat is wakker, ik zie een hoofd onder het dekbed vandaan komen. Wil je wat drinken?… Nee, ga weg!! Jamai pakt het glas en laat het zien ‘ik heb drinken bij mij, het is voor u’. U gaat het nu drinken’. Mevrouw Maat kijkt met grote ogen: Oh Alsjeblieft…ja!’, haar stem klinkt smekend.

Het snijdt door mijn ziel. Mevrouw Maat heeft ongelofelijk veel dorst. Haar mond trekt samen en met haar tong probeert ze haar lippen te bevochtigen. Ze kijkt naar het glas en probeert zo snel als ze kan rechtop te gaan zitten… Auw, aaa..auwww! Een huilerige stem… auw!

Ogen knijpen samen, haar mondhoeken trekken naar beneden. Volledig verstijft van 21 uur op bed liggen, in dezelfde houding. Ze grijpt met haar hand naar haar rug. Bam. Daar valt ze, op haar dekbed, ik hoor botten kraken. Jamai reageert ‘u heeft heel veel pijn in uw rug, heeft u dat vaak? Mevrouw Maat: ‘ja soms’. Jamai ontvangt haar boodschap: ‘u heeft af en toe pijn aan uw rug, wat vervelend voor u’ Ja erg, antwoordt Maat.

Jamai steekt zijn hand uit, pak mijn hand maar. Mevrouw Maat grijpt twee keer mis, Jamai wacht geduldig. Jamai wacht tot Maat zijn hand pakt, op haar eigen tempo. In dit kleine moment mevrouw Maat nuttig laten voelen, het is het wachten meer dan waard. Gelukt. Beet! Jamai zet mevrouw rechtop en het glas drinken op haar nachtkastje. ‘Mevrouw Maat, een glas water’ Als een dirigent ondersteunt hij zijn woorden sierlijk met een gebaar. Mevrouw Maat kijkt, pakt, slaat achterover en drinkt. Grote slokken, achter elkaar. Ze verslikt zich bijna in het drinken. Ik kan mij niet herinneren ooit iemand zo snel te hebben zien drinken. Misschien een keer op tv, in een uitzending van giro 333.

Mevrouw Maat is deze week overleden. Onze hulp is te laat gekomen. 1,5 week na mijn bezoek in Breda is ze overleden aan de gevolgen van uitdroging, algehele verzwakking. Ze is in coma geraakt.

Nader onderzoek naar haar doodsoorzaak zal niet plaatsvinden, net als bij vele anderen die op deze manier de dood vinden.

Maar wij weten de doodsoorzaak maar al te goed, een pijnlijk besef dat mij al 2 dagen flinke buikpijn bezorgt: een totaal gebrek aan vaardigheden en kennis in de omgang met de mens met dementie. Hoe pijnlijk ook, dit komt in nog veel te veel gevallen neer op leven of de dood.

 Als ouderenpsycholoog, werkzaam in tehuizen in heel Nederland kan ik er een boek over schrijven: mismanagement, onvoldoende deskundigheid bij behandelaren, gebrek aan scholing en aandacht voor zorgpersoneel, gebrek aan ambitie, geld, tijd, multidisciplinaire samenwerking… Het kent vaak vele oorzaken, waarover we niet te snel kunnen en mogen oordelen. Daar waar je verwaarloosde cliënten aantreft, tref je in de regel vaak ook verwaarloosde teams aan.

Het gebrek aan écht contact maken met mevrouw Maat, haar ‘nee’ (die afhankelijk van de situatie vele betekenissen kent) niet kunnen goed duiden, haar pijnklachten die zo lang onbehandeld zijn gebleven, het feit dat ze op de afdeling een mythe is geworden (´de agressieve mevrouw Maat´) waardoor ze ernstig aandacht tekort is gekomen etc. etc. hebben ervoor gezorgd dat ze is komen te overlijden.

Rust zacht, mevrouw Maat, laat u overlijden niet voor niks zijn geweest. Wilt u het verhaal alsjeblieft delen?

Als ouderenpsycholoog van OwZ kom ik in tehuizen in heel Nederland. De situaties die we dagelijks tegenkomen, tolden in ons hoofd. Het maakt dat ik samen met dr. David Blom ‘Dag Mama’ geschreven heb: een educatieve theatershow met lezing en workshop. De situaties leidden tot onze missie: mensen raken in het hart én hoofd. De toeschouwer kruipt letterlijk in de huid van de mens met dementie en ziet wat nodig is. We reiken vervolgens de meest essentiële handvatten en omgangstools aan. Broodnodig. Meer informatie hierover vindt u op www.oudwordenmetzorg.nl.

Ik wil u bedanken voor al uw inzet voor onze kwetsbare medemens

Sarah Blom, ouderenpsycholoog

N.B: Gebruikte namen zijn fictief

Delen is waardevol