Europa maakt miljoenen vrij voor een 'defensierevolutie'

Voor onderzoek naar nieuwe wapens moet volgens Mogherini en twee collega-Eurocommissarissen meer geld beschikbaar komen. Daarvoor trekt de Europese Commissie op korte termijn tientallen miljoenen euro's uit: van 25 miljoen volgend jaar, oplopend via 90 miljoen in 2020 naar een half miljard euro per jaar in de periode daarna.

De commissie wil in overleg met de lidstaten bepalen waar het onderzoeksgeld naartoe moet. Er wordt gedacht aan nieuwe computerprogramma's tegen cyberaanvallen en betere drones voor de bewaking van de buitengrenzen van de EU. Mogherini en haar collega's beklemtoonden dat er nu geld verloren gaat doordat de lidstaten allemaal hun eigen plannen maken. Bovendien kunnen bedrijven die wapens maken nu nog geen subsidie krijgen uit Europese onderzoeksprogramma's.

Een betere besteding van de bestaande middelen is volgens de commissie ook nodig bij het kopen van nieuwe wapens. Een inventarisatie leert dat de lidstaten voor circa vijf miljard euro per jaar gezamenlijk kunnen besteden. "Een groep lidstaten kan bijvoorbeeld samen twintig drones kopen, in plaats van ieder twee of drie", zei Eurocommissaris Jyrki Katainen van banen en groei.

Betere besteding

Met een gezamenlijk Europees Defensiefonds kunnen volgens de commissie miljarden bespaard worden, want de huidige praktijk van aanbesteding per land is niet efficiënt, volgens Mogherini. "Een euro wordt hier nu slechter besteed dan een dollar in Amerika."

De lidstaten van de EU gaven vorig jaar samen circa 200 miljard euro uit aan defensie. "We willen niet meer geld uitgeven, maar wel het bestaande budget beter besteden", beklemtoonde Katainen. Ook de Europese Investeringsbank (EIB) moet een rol spelen in het nieuwe defensiefonds, vooral door leningen te geven aan bedrijven in de wapenindustrie.

Op de volgende Europese top, op 15 en 16 december, spreken de regeringsleiders over de voorstellen van de commissie. De EU-lidstaten hebben onlangs plannen goedgekeurd voor meer samenwerking en coördinatie op defensiegebied. Mogherini ontkende gisteren opnieuw dat de EU daarmee gaat concurreren met de Navo, waar ook de Verenigde Staten en Turkije deel van uitmaken. Volgens haar maakt een betere Europese samenwerking de Navo alleen maar sterker.

Op eigen benen

De nieuwe Amerikaanse president Donald Trump vindt dat de Europese landen meer moeten betalen aan hun eigen defensie. Nu vertrouwt Europa voor zijn eigen verdediging sterk op Amerikaanse militairen en materieel. Eurocommissaris Katainen ontkende gisteren, zonder dat hem ernaar werd gevraagd, dat de verkiezing van Trump achter de nieuwe Europese plannen zit. "Commissievoorzitter Juncker heeft dit in september al aangekondigd." 

Maar het is duidelijk dat Trumps oproep, en de onrust die hij daarmee heeft veroorzaakt, de Europese defensieplannen meer urgentie hebben gegeven. Ook de slechte relatie van de EU met de Russische president Poetin en de verstoorde verhouding met het Turkije van president Erdogan vergroten in veel Europese hoofdsteden het besef dat een stevig gezamenlijk defensiebeleid hard nodig is.

Zonder deze politieke aanleidingen te noemen, zei Mogherini wel dat ze de laatste tijd een verandering ziet: "Lidstaten die eerder kritisch waren over samenwerking, hebben nu hun positie herzien." Haar collega Elzbieta Bienkowska (interne markt) zei dat dit 'zeker' zo is als het gaat om investeringen in de defensie-industrie: "De meeste lidstaten willen méér Europa."

Toch kan er nog tegenstand komen voor de plannen voor een Europees Defensiefonds. Niet alle EU-lidstaten zijn eraan toe om verder te gaan in militaire samenwerking en in het Europees Parlement zullen naar verwachting stemmen opgaan tegen het besteden van Europees geld aan onderzoek naar nieuwe wapens.