Europa wil zijn eigen wapens bouwen

Europa moet beter in staat zijn om zijn eigen wapensystemen te bouwen. En Europa moet minder geld verspillen door te voorkomen dat EU-landen telkens op eigen houtje defensiematerieel aanschaffen. Vanuit die gedachten presenteerde de Europese Commissie woensdag plannen om meer te investeren in de ontwikkeling van Europese defensietechnologie, die vervolgens door meerdere EU-landen samen kan worden afgenomen. Zijn we hiermee op weg naar een EU-leger? En wat zijn de slagingskansen? Vier vragen over het voorstel van de Commissie.

1 Wat stelt de Europese Commissie precies voor?

De komende jaren moet steeds meer geld uit de jaarlijkse EU-begroting worden besteed aan onderzoek naar innovatieve defensietechnologieën. Volgend jaar gaat het om 25 miljoen euro. In 2020 kan dat bedrag zijn opgelopen naar 90 miljoen euro.

Vervolgens moet er in de nieuwe Europese meerjarenbegroting (2021-2027) een grote sprong voorwaarts worden gemaakt naar 500 miljoen euro per jaar voor een onderzoeksprogramma op het gebied van defensie. Hieruit kan bijvoorbeeld onderzoek worden gefinancierd naar de ontwikkeling van een Europese aanvalsdrone die vanaf grote hoogte doelen op de grond kan uitschakelen. Momenteel zijn het voornamelijk Amerikaanse bedrijven die dit soort wapens ontwikkelen en veel geld verdienen aan de wereldwijde verkoop ervan.

Lees ook: Het antwoord op Trumps isolationisme is een Europees leger

In een latere fase, als de eerste gezamenlijke EU-wapensystemen door Europese bedrijven zijn ontwikkeld, stelt de Europese Commissie een gezamenlijke pot voor waarin lidstaten kunnen storten als ze gezamenlijk wapensystemen, bijvoorbeeld zo’n Europese drone, willen aanschaffen. Er wordt nu gedacht aan jaarlijks zo’n vijf miljard euro die in de pot terechtkomt voor gezamenlijke defensiebestedingen. Op deze manier moet veel geld worden bespaard ten opzichte van de huidige situatie, waarin EU-landen vaak zelfstandig wapensystemen kopen en er weinig afstemming plaatsvindt, wat verspilling in de hand werkt en samenwerking tussen Europese legers belemmert.

2 Zijn deze plannen ingegeven door de verkiezing van Donald Trump?

Volgens defensiedeskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael niet. „De wens om op defensiegebied nauwer samen te werken leeft al veel langer in Europa. Het wordt politiek gezien wel makkelijker om de plannen te verkopen nu er twijfels zijn gerezen over de toewijding van Trump aan de NAVO”, zegt Zandee. Volgens hem kan de grote afhankelijkheid van de Amerikanen er in oorlogssituaties toe leiden dat Europese legers in de problemen komen. Bijvoorbeeld als er munitieschaarste ontstaat en de VS leveringen aan Europa opschort ten gunste van de eigen troepen. Ook zijn Europese landen voor de geleiding van bommen en raketten naar hun doel nu nog volledig afhankelijk van Amerikaanse gps-satellieten. Dat is vooral grote Europese landen als Frankrijk een doorn in het oog. Daarnaast zou Europa graag een groter graantje meepikken van de Europese defensiebestedingen, aangezien die nu vaak in de VS worden uitgegeven. Zo heeft Nederland nog altijd plannen om de Amerikaanse Reaper-drone aan te schaffen, omdat een soortgelijke drone in Europa niet te krijgen is.

De EU-plannen kort uitgelegd:

3 Zijn we op deze manier op weg naar een EU-leger?

Bij veel EU-landen, waaronder Nederland, bestaat grote huiver om in Europa gezamenlijk te beslissen over troepeninzet. Het uitzenden van militairen blijft een nationale aangelegenheid waarover nationale parlementen en nationale regeringen beslissen. De NAVO, waarin lidstaten elkaar garanderen gezamenlijk te reageren op een aanval op een van de deelnemende landen, blijft de belangrijkste defensie-organisatie. Wel is het de bedoeling om de Europese poot van de NAVO te versterken. Dat is ook wat Donald Trump verlangt, aangezien de VS verhoudingsgewijs veel meer bijdragen dan de Europese landen. Om kosten te besparen en gezamenlijk effectiever te kunnen optreden, werken Europese legers nu al steeds nauwer samen. Zo maakt een Nederlands tankpeloton met 18 Leopard-tanks onderdeel uit van een Duits tankbataljon en schaffen de Nederlandse en Belgische marine samen nieuwe fregatten aan. De plannen die vandaag in Brussel zijn gepresenteerd, gaan alleen over het gezamenlijk ontwikkelen en aanschaffen van wapentuig in Europa en zeggen niets over de inzet ervan.

4 Tamelijk bescheiden voornemens dus. Bestaat hiervoor wel voldoende steun?

Defensiedeskundige Dick Zandee verwacht geen problemen voor het plan om jaarlijks 500 miljoen euro in defensie-onderzoek te steken. „De ministeries van Defensie in veel landen zullen dit simpelweg zien als meer geld voor defensie en de plannen daarom toejuichen”, zegt hij. De grote fracties in het Europees Parlement zijn voor en de belangrijkste lidstaten waarschijnlijk ook. Zandee: „Sommige kleinere landen als Zweden en Ierland staan huiverig tegenover militarisering van de EU, maar zullen de plannen niet tegenhouden, denk ik.” Of de EU-landen later, bij de besteding van miljarden aan defensiematerieel, ook een grote vinger van Brussel in de pap dulden, is volgens hem wel de vraag.