Leidt secularisatie tot groeiende welvaart?

Al vaker was aangetoond dat landen die niet zoveel op hebben met een bovenaards wezen rijker zijn dan landen waar de mensen er nog heilig in geloven. Maar niemand wist wat de oorzaak en wat het gevolg was. Vallen mensen van hun geloof af als een land rijker wordt? Of leidt secularisatie juist tot toenemende rijkdom?

De universiteiten van Bristol in Groot-Brittannië en Tennessee in de VS pretenderen deze kip-eikwestie nu te hebben opgelost. Volgens een onderzoek dat deze week is gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances is het laatste het geval. Als mensen minder religieus worden, neemt de welvaart toe. ‘Secularisatie gaat vooraf aan toename van de welvaart’, aldus onderzoeksleider Damian Ruck in The Times.

In totaal hebben de onderzoekers over een periode van honderd jaar de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp) van 109landen in de wereld, waaronder Nederland, gerelateerd aan het belang van religie in die landen. Zij ontdekten dat een daling van het aantal mensen dat zichzelf als religieus beschouwt, vaak gepaard gaat met een toename van rechten voor vrouwen, homoseksuelen of mensen die een scheiding of abortus willen. Hierdoor worden meer mensen betrokken in het productieproces.

Er zijn zelfs sommetjes gemaakt. Een daling van het aantal gelovigen leidt tot een welvaartsgroei van 900euro per persoon in 10 jaar, 2.200 euro in 20 jaar en 4.400 euro in 30 jaar. Landen als Zweden, Australië en Canada waar de secularisatie na de jaren zestig een grote vlucht heeft genomen, zijn veel welvarender dan landen waar mensen gelovig zijn gebleven zoals Bangladesh, Ethiopië en Indonesië. In Nigeria leidde een opleving van de religie tot economische krimp.

In het rapport stellen de onderzoekers dat ze hiermee een einde hopen te maken aan een langlopend filosofisch dispuut. ‘Een eeuw geleden stelde de Franse socioloog Émile Durkheim dat technologische en sociaal-economische vooruitgang de functie van de religie zullen overnemen, terwijl de Duitse filosoof Max Weber het tegenovergestelde beweerde en riep dat de protestantse ethos de ontwikkeling van het kapitalisme mogelijk maakte. De nieuwe studie laat zien dat het verlies van religie en niet de omarming van het protestantisme welvaart bevordert.’

Tot nu toe werd vaak aangenomen dat de hogere welvaart in Noord-Europese landen in vergelijking tot die in Zuid-Europa te danken was aan het feit dat het protestantisme (lutheranisme en calvinisme) ondernemersvriendelijker was dan het katholicisme. Overigens vinden de onderzoekers het te ver gaan om secularisatie nu als voornaamste bron van welvaart te beschouwen. Ook meer tolerantie, beter onderwijs of gezondheidszorg spelen een rol.

Religie hoeft ook niet per se slecht te zijn voor de economie. Als het gepaard gaat met tolerantie en respect voor individuele rechten kan een bovenaards wezen heilzaam zijn.

Reageren? p.dewaard@volkskrant.nl