Waarom president Erdogan juist nu de noodtoestand opheft
Met het opheffen van de noodtoestand donderdag heeft Erdogan een verkiezingsbelofte ingelost. De Turkse president riep die op 20 juli 2016 uit, een paar dagen na de mislukte staatsgreep in zijn land.
Sindsdien verlengde hij de noodtoestand zeven keer, telkens voor 3 maanden. Dat was nodig zei hij om de veiligheid van het land te garanderen. In die periode kon de regering decreten uitvaardigen zonder dat zij toestemming van het parlement nodig had.
Volgens de oppositie heeft de regering de noodtoestand vooral misbruikt om critici de mond te snoeren en tegenstanders, onder wie politici, journalisten, rechters, academici en activisten, uit te schakelen. Meer dan honderdduizend mensen werden ontslagen en tienduizenden werden gearresteerd, onder andere op verdenking van banden met de zogenoemde Gülen-beweging. Volgens Erdogan is prediker Fethullah Gülen, die in ballingschap in de VS woont, verantwoordelijk voor de couppoging. Gülen ontkent iedere betrokkenheid.
Erdogan werd al lange tijd vanuit verschillende hoeken gemaand de noodtoestand op te heffen. Niet alleen mensenrechtenactivisten drongen daar op aan, maar bijvoorbeeld ook het bedrijfsleven. De Turkse economie zit in het slop. De belangrijkste Turkse zakenlobby TÜSIAD zei begin dit jaar al dat bedrijven veel schade lijden omdat de noodtoestand buitenlandse investeerders afschrikt.
Al met al zal het in Turkije nog moeilijker worden om nog protesten te organiseren.
Tralies
Dat de president nu gehoor geeft aan die oproep komt wellicht omdat hij denkt voldoende greep te hebben op de veiligheidssituatie in zijn land. Veel tegenstanders zitten immers ‘veilig’ achter de tralies. Dat de noodverordeningen van de baan zijn betekent namelijk niet dat deze opponenten de gevangenis mogen verlaten.
Verder heeft hij na zijn herverkiezing meer bevoegdheden gekregen. Een nipte meerderheid van de Turken gaf hem vorig jaar al toestemming in een referendum om na de stembusgang de grondwet te veranderen en de weg vrij te maken voor een presidentieel systeem. Hierdoor kan de president bijvoorbeeld zelf een aantal belangrijke rechters, ministers en het hoofd van de inlichtingendienst benoemen en zo persoonlijk grip houden op de manier waarop de veiligheid in zijn land wordt gewaarborgd. Indien de Turkse president dat nodig acht, kan hij per decreet regeren.
En dan heeft de Turkse president nog een troef achter de hand. Het parlement zal binnenkort nieuwe anti-terrorismewetten behandelen. Volgens de regering zijn die nodig omdat verschillende terreurgroepen – waar Ankara het Gülen-netwerk, Koerdische rebellen en Islamitische Staat onder schaart – het op Turkije hebben gemunt. Volgens de nieuwe regels mogen demonstraties bijvoorbeeld slechts overdag gehouden worden, en alleen als ze ‘de openbare orde’ niet verstoren.
Ook kunnen sommige gebieden voor het publiek worden afgesloten. Lokale bestuurders mogen iemand de toegang ontzeggen tot bepaalde gebieden als ze vermoeden dat die persoon van plan is om de openbare orde te verstoren. Lokale autoriteiten kunnen bovendien een uitgaansverbod afkondigen. Al met al zal het moeilijker worden om nog protesten te organiseren.
In werkelijkheid is de noodtoestand nu permanent gemaakt
Grootschalige ontslagrondes voor ambtenaren zijn met het opheffen van de noodtoestand evenmin van de baan. De komende drie jaar kunnen mensen die voor de staat werken, als ze ervan worden verdacht banden met terreurorganisaties te hebben, hun baan verliezen.
Met zulke wetten heb je geen noodtoestand nodig, luidde de reactie van de Turkse oppositie op de laatste gebeurtenissen.
“De regering probeert de nieuwe wetten te vermommen als het einde van de noodtoestand, maar in werkelijkheid is de noodtoestand nu permanent gemaakt”, zei Ayhan Bilgen, de woordvoerder van de pro-Koerdische partij HDP.
Arrestaties, ontslagen en sluiting van ngo’s
De cijfers verschillen hier en daar, maar duidelijk is dat de afgelopen twee jaar tijdens de noodtoestand minstens 50.000 mensen zijn gearresteerd. Ze werden vastgezet op verdenking van banden met terroristische organisaties. Onder hen zijn honderden rechters, duizenden soldaten en docenten. Sinds de mislukte staatsgreep zitten er 120 journalisten achter de tralies. Ook politici belandden in de cel, zoals Selahattin Demirtas, de leider van de pro-Koerdische HDP, die zijn verkiezingscampagne vanuit de gevangenis moest voeren.
Gedurende de noodtoestand raakten tussen de 100.000 en 130.000 ambtenaren, academici en docenten hun baan kwijt
Ook de Amerikaanse predikant Andrew Brunson werd na de couppoging opgepakt omdat hij banden zou hebben met verboden Koerdische organisaties en het netwerk van prediker Fethullah Gülen. De rechtbank in Izmir bepaalde woensdag dat de dominee de uitkomst van zijn rechtszaak niet in vrijheid mag afwachten. Sommige Amerikaanse politici hebben opgeroepen tot sancties als de predikant niet wordt vrijgelaten. De Turkse regering heeft eerder gezegd Brunson te willen ruilen voor prediker Gülen, die in de Verenigde Staten woont.
Gedurende de noodtoestand raakten tussen de 100.000 en 130.000 ambtenaren, academici en docenten hun baan kwijt. Meer dan 200 media-organisaties, evenals 1500 ngo’s, fondsen en verenigingen moesten hun deuren sluiten.
Lees ook: Economisch noodweer kan Erdogan nog opbreken
Economische donderwolken zorgen voor onrust onder de Turkse zakenelites en partijgenoten rondom Erdogan. Zij zien de crisis aankomen, maar kunnen geen kant op. 'Niemand is zijn positie zeker.'
Lees ook: De Nederlandse politiek is verenigd in haar afkeer van Erdogan
Alle Nederlandse politieke partijen hebben zo hun eigen redenen om het beleid van de Turkse regering af te keuren. Door deze anti-Turkse stemming is er amper nog ruimte om normaal buitenlands beleid te voeren richting Ankara.