Direct naar artikelinhoud

De uitglijder van Blok laat zien hoe het integratiedebat is opgeschoven

De uitglijder van Blok laat zien hoe het integratiedebat is opgeschoven
Beeld Tom Janssen

Veertien jaar geleden noemde de huidige minister Blok als voorzitter van een Kamercommissie de integratie nog grotendeels geslaagd. Hoe kon hij zó van gedachten veranderen? 

en

De man die de integratie in 2004 grotendeels geslaagd noemde, zet de multiculturele samenleving een kleine vijftien jaar later bij het vuilnis. Stef Blok was toen voorzitter van een Kamercommissie, nu is hij minister van buitenlandse zaken. Woensdag doken beelden op van een Blok die zegt dat hij een multiculturele samenleving waarin mensen vreedzaam samenleven niet kent. Wat is er in de tussenliggende jaren veranderd in Nederland, dat hij het tegenovergestelde verkondigt?

Het debat over integratie is wél verhard, zegt Han Entzinger

Gedurende die vijftien jaar was er één constante: er ging geen jaar voorbij dat er níet over integratie werd gediscussieerd. De commissie-Blok kwam in reactie op de opkomst van Pim Fortuyn in 2002, zegt hoogleraar integratie- en migratiestudies Han Entzinger. “De Tweede Kamer had de commissie eigenlijk de opdracht gegeven om te onderzoeken waarom de integratie mislukt was. Toen de commissie dat omgebogen bleek te hebben, werden de conclusies afgebrand door een groot deel van de Kamer.” Bloks eigen VVD noemde de commissie ‘ongelooflijk naïef’, de PvdA verklaarde dat de aanbevelingen ‘aanscherping verdienen’.

Opvallend is dat Nederland ondertussen toleranter lijkt geworden. Het Sociaal en Cultureel Planbureau meet hoe Nederlanders over migratie en integratie denken. Zo vroeg het SCP: wonen er te veel mensen van een andere nationaliteit in Nederland? In 1994 zei 49 procent van de Nederlanders ‘ja’ op die vraag, vorig jaar was dat teruggelopen tot 31 procent.

Verhitter

Het debat over integratie is wél verhard, zegt Entzinger. In de Kamer en daarbuiten. Twitter moedigt zijn gebruikers aan hun mening te uiten in zo min mogelijk woorden. Voor de verharding wijst Entzinger ook naar de PVV. “Het is een bekend fenomeen dat gevestigde politieke partijen delen van de boodschap overnemen om zo’n partij de wind uit de zeilen te halen.” Ook bijvoorbeeld de PvdA deed de afgelopen jaren gepeperde uitspraken over integratie.

Het integratiedebat kent geen stijgende lijn, waarin het steeds verhitter raakt, zegt Entzinger. Volgens hem komt de hevigheid van de discussie in golven, aangewakkerd door gebeurtenissen. De ‘minder, minder, minder’ uitspraken van Wilders, de grote stroom vluchtelingen uit Syrië. Ze zetten het publieke debat telkens op scherp. Na de moord op Theo van Gogh was er ook een periode dat de polarisatie zeer fel was en zelfs gepaard ging met aanslagen op moskeeën.

Door de uitspraken van Blok laait het debat opnieuw op

Wel veranderde de afgelopen jaren onze kijk op de integratie van nieuwkomers, zegt Entzinger: “Vroeger vonden we de integratie geslaagd als iemand een baan of opleiding had en zijn eigen broek kon ophouden. Nu verwacht een deel van de autochtone Nederlanders dat een immigrant wordt zoals zij, dat zij zich zelfs Nederlands voelen.” Op die manier, vinden mensen met een migratie-achtergrond, kunnen zij nooit volledig onderdeel worden van de samenleving.

Autochtone Nederlanders kunnen het gevoel hebben dat een Turkse Nederlander die na een voetbalwedstrijd in Turkije toeterend de straat op gaat, geen loyaliteit heeft naar Nederland.

Ook Stef Blok lijkt de afgelopen jaren anders tegen integratie aan gaan kijken, hoewel hij na zijn uitspraken zei dat hij zich te scherp heeft uitgedrukt. Door zijn uitlatingen laait het debat opnieuw op. Entzinger denkt dat het zou kunnen helpen als we eens wat minder over het thema zouden praten. “Het is een proces van de lange adem, dat gedijt beter in de luwte.”

Opvallende momenten in het integratiedebat sinds de moord op Theo van Gogh

19 januari 2004

Een commissie onder leiding van VVD-Kamerlid Stef Blok concludeert dat de integratie ‘geheel of gedeeltelijk geslaagd’ is en krijgt vervolgens een groot deel van de Kamer over zich heen.

2 november 2004

Filmmaker Theo van Gogh wordt in Amsterdam vermoord door een radicale moslim. In de periode erna­­ ontspint zich een fel debat over de islam. Ook wordt er brand gesticht in moskeeën en bij een islamitische­­ basisschool in Uden.

24 september 2007

Dé Nederlander bestaat niet, zegt prinses Máxima bij de presentatie van het WRR-rapport ‘Identificatie met Nederland’. Een vastomlijnde Nederlandse identiteit had zij in de zeven jaar dat zij in Nederland woonde, nog niet gevonden, zegt zij ook. “Goedbedoelde politiek correcte prietpraat”, reageert PVV-leider Geert Wilders. Ook andere Kamerfracties zijn kritisch.

27 maart 2008

Achteraf is iedereen het erover eens dat de islamkritische film ‘Fitna’ van politicus Geert Wilders filmtechnisch niet veel voorstelt. Vooraf leidt Fitna tot protesten in islamitische landen en beveiliging van Nederlandse diplomatieke posten. In Nederland woedt een hevig debat over de film, waarin een pagina uit de Koran zou worden gescheurd. Premier Balkenende spreekt van een ‘forse crisissituatie’. Als de film op internet wordt geplaatst, verstomt het debat snel. Er wordt een pagina verscheurd: uit een telefoonboek.

16 juni 2011

Het kabinet van VVD en CDA, met gedoogsteun van de PVV, gooit het integratiebeleid op de schop en neemt daarbij afstand van de multiculturele samenleving. Migranten moeten zelf zorgen dat zij de taal leren en mee kunnen doen. “Met deze koerswijziging neemt het kabinet afstand van het relativisme dat besloten ligt in het model van de multiculturele samenleving”, schrijft minister Piet Hein Donner (CDA).

15 september 2011

Ook de PvdA roert zich in het integratiedebat. “Marokkanen hebben een soort etnisch monopolie op straatoverlast”, zegt Kamerlid Diederik Samsom, die niet veel later lijsttrekker zal worden. PvdA-voorzitter Hans Spekman zegt drie jaar eerder dat je “Marokkanen die niet willen deugen, moet vernederen. Voor de ogen van hun eigen mensen.”

19 maart 2014

Tijdens de avond na de gemeenteraadsverkiezingen laat Geert Wilders zijn publiek scanderen dat er ‘minder, minder, minder’ Marokkanen in Nederland moeten zijn. Vanwege deze uitspraken wordt de PVV-leider eind 2016 veroordeeld voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Het hoger beroep hiertegen loopt nog.

Lees ook: 

Stevo Akkerman gelooft niet dat Blok zijn woorden echt heeft teruggenomen

"Een Nederlandse minister die bij apartheid in de buurt komt, kan beter wegwezen"

Commotie over uitspraken minister Blok: 'Een vreedzame multiculturele samenleving? Ik ken het niet.'

Minister Blok is in opspraak geraakt. Tijdens een besloten bijeenkomst met medewerkers van internationale organisaties, vorige week in Den Haag, zei Blok dat hij geen enkel multicultureel land kent waar de mensen vreedzaam met elkaar samenleven. 

Stef Blok mag blij zijn dat er in Nederland geen Sacha Baron Cohen rondloopt

Mijn grootste verbazing over de affaire-Blok is dat hij blijkbaar niet besefte dat zijn uitspraken werden gefilmd, zegt tv-recensente Renate van der Bas. "De minister móet toch hebben geweten dat hij erg pittige dingen zei daar tijdens die besloten bijeenkomst?"