100 jaar na de geboorte van Mandela: wat nu Zuid-Afrika?
Nelson Mandela is voor velen een heilige, maar volgens sommige radicale zwarte Zuid-Afrikanen heeft hij hun zaak destijds verraden. De waarheid ligt zoals dikwijls in het midden. Maar Mandela blijft een inspirerende figuur, ook internationaal. Getuige de speech die Barack Obama, de eerste zwarte Amerikaanse president ooit, kwam houden bij deze honderdste verjaardag.
Nelson Mandela, verzetsstrijder in het Afrikaans Nationaal Congres, zat 28 jaar gevangen en kwam onder internationale druk vrij in 1990. Hij zette zich volledig in voor een vreedzame machtswissel: het Zuid-Afrikaanse apartheidssysteem werd afgeschaft via langdurige onderhandelingen, onderlinge etnische tegenstellingen en geweldsuitbarstingen in KwaZulu-Natal werden bezworen, en in 1994 kreeg Zuid-Afrika uiteindelijk een nieuwe grondwet die garant staat voor gelijke rechten voor iedereen, ongeacht ras, kleur, overtuiging of religie, gender of geaardheid.
Mandela werd de eerste democratisch verkozen president van zijn land, maar trok zich terug na 1 ambtstermijn. Hij stierf in 2013.
Maar intussen raakte de "Regenboognatie" in een diepe crisis, en "interimpresident" Cyril Ramaphosa (zie foto) zit nu net 150 dagen aan het roer. Welke resultaten kan hij al voorleggen? Is zijn beleid een breuk met het corrupte bestuur van zijn voorganger Zuma? De meeste waarnemers en analisten zijn - gematigd tot zeer - positief over zijn aanpak. Met aannemelijke reden.
(Lees voort onder de foto.)
150 dagen Cyril Ramaphosa president: zit Zuid-Afrika weer op koers?
Na vijf maanden bestuur kan de nieuwe Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa een goede balans voorleggen. Op sleutelposten bij ministeries en administraties zijn de omstreden en corrupte figuren uit de Zuma-periode vervangen door efficiënte bestuurders, die in het verleden hun integriteit bewezen hebben.
Tegen verscheidene kopstukken van het corrupte netwerk rond Zuma lopen gerechtelijke onderzoeken en sommigen zijn al effectief in staat van beschuldiging gesteld. De buitenlandse investeringen nemen weer toe en de economische groeivooruitzichten zijn flink verbeterd. En tot slot, 76 procent van de Zuid-Afrikanen vindt dat "CR" het goed doet als president.
Maar de proeftijd is voorbij en velen vinden dat er nog veel te weinig is veranderd. De enorme inkomensverschillen, de grote werkloosheid, de opgedreven spanning rond een herverdeling van landbouwgronden, de hervorming van de gezondheidszorg die uitblijft, net als de beloofde betere voorzieningen voor de armste woongemeenschappen, het toenemend zwart-nationalisme en -racisme… er zijn veel dingen op te sommen die het optimisme temperen.
Op sleutelposten zijn de omstreden en de corrupte figuren uit de Zuma-periode vervangen door efficiënte bestuurders
Toch staat één ding wel vast: Ramaphosa heeft iedereen, binnen en buiten het regerende Afrikaans Nationaal Congres, duidelijk gemaakt dat, wat hem betreft, de tijden van ongegeneerde corruptie voorbij zijn. En dat is al héél wat. Zélf kan hij alvast niet verdacht worden van er veel rijker bij te worden: hij is al één van de rijkste Zuid-Afrikanen - wat op zich geen argument is natuurlijk – maar om te onderstrepen waar hij voor staat, stort hij de helft van zijn presidentieel salaris door aan de Nelson Mandela Stichting.
Volgend jaar zijn er presidentsverkiezingen en de kans lijkt groot dat deze "tijdelijke president"- die de corrupte Zuma vervangt – dan staatshoofd wordt voor vijf jaar. Want de twee belangrijkste oppositiepartijen lijken weinig garen te kunnen spinnnen bij de moeilijkheden van het ANC.
Het ANC is weer aantrekkelijk voor de kiezer
In 150 dagen is Ramaphosa erin geslaagd om zijn partij weer aantrekkelijker te maken voor de kiezer. Een peiling (IPSOS juni 2018) geeft aan dat het ANC 60% van de ondervraagden achter zich krijgt, dat is het niveau van de laatste nationale verkiezingen in 2014 en een stijging met 6% ten opzichte van de lokale verkiezingen in 2016.
De Democratische Allliantie (DA), een liberal partij, zakt fors weg en haalt nog maar 13% in deze peiling. Dat heeft vooral te maken met het feit dat die nu ook haar eigen corruptieschandalen en interne twisten kent.
Ook de kleine, maar zeer luidruchtige oppositiepartij EFF, de African Freedom Fighters, onder leiding van oud-ANC jeugdleider Julius Malema, lijkt niet de grote doorbraak te kunnen forceren. In de peiling zit ze op 7%.
EFF noemt zich radicaal-links, maar volgens velen gaan ze vaak op rechts uit de bocht door een nogal racistisch aangebrand zwartnationalisme te propageren.
(Lees voort onder de foto.)
Toch zullen veel kiezers er tegen de verkiezingen in 2019 moeten van overtuigd worden dat het zwaar gediscrediteerde ANC niet langer een thuishaven is voor corrupte en onbekwame politici. En, dan moet ook binnen de partij iedereen als één blok achter Ramaphosa staan. Wat nu nog niet het geval is.
Cyril Ramaphosa heeft blijkbaar wel al enkele stevige opposanten kunnen overtuigen om de handdoek in de ring te gooien. Maar rond de afgezette Jacob Zuma blijft een harde kern actief die telkens weer probeert om hem te rehabiliteren, op emotionele gronden en erger nog, ook op nationalistisch-etnische gronden: zijn Zoeloe-leiderschap.
Ramaphosa is geen superman, en zeker geen heilige, maar hij lijkt er wel in geslaagd om het tij ten gronde te doen keren. Hopelijk krijgen hij en zijn huidig team de tijd om de sputterende motor van het nieuwe Zuid-Afrika weer te doen aanslaan. Want 100 jaar na de geboorte van Nelson Mandela is er nog altijd zeer veel werk aan de winkel.
