Nederlandse piloten van Ryanair dreigen later deze maand, midden in de drukte van het vakantieseizoen, het werk neer te leggen. De Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) kwam vrijdag met die mededeling, daags na een grote staking in Ierland, het thuisland van Ryanair.
De maatschappij heeft bases in verschillende Europese landen en de in Ierland begonnen arbeidsonrust waait over naar die landen. Behalve in Nederland heeft personeel in België, Italië, Spanje en Portugal ook acties aangekondigd.
Waar zijn de piloten kwaad over?
Het conflict is in Ierland vooral begonnen om de arbeidsvoorwaarden voor piloten die al wat langer bij Ryanair werken. Zij willen dat ze na een bepaald aantal dienstjaren meer kans maken op promotie, makkelijker vakantie kunnen opnemen en dat ze meer te zeggen hebben over hun standplaats.
Het systeem dat daar nu voor gehanteerd wordt, vinden de piloten ondoorzichtig en willekeurig. Ze willen, zoals een zegsman in de krant Irish Times het uitdrukt, dan liever een regeling die ''voor iedereen even oneerlijk'' is.
Ryanair zegt daar wel over te willen praten, maar uiteindelijk kwam het pas begin juli voor het eerst tot een gesprek tussen directie en vakbonden. Overigens is het een vrij nieuw gegeven dat Ryanair überhaupt met vakbonden onderhandelt. Pas in december vorig jaar erkende het bedrijf de pilotenvakbond Irish Airline Pilots’ Association (IALPA) als gesprekspartner.
Probleem is wel dat van die bond alleen piloten lid zijn die bij Ryanair onder contract staan. Veel van de medewerkers werken als (schijn)zelfstandige bij Ryanair.
Hoe verliep de staking in Ierland?
Op donderdag 12 juli legden ongeveer 100 van de 350 Ierse piloten het werk neer. Ialpa heeft inmiddels nieuwe stakingen aangekondigd voor 20 en 24 juli. Op de eerste stakingsdag in Ierland moest het bedrijf 30 van de die dag geplande 290 vluchten schrappen.
Het was de eerste stakingsdag in de 33-jarige geschiedenis van het bedrijf en de directie kwam dus voor keuzes te staan die ze nooit eerder heeft moeten maken. Het mes ging vooral in vluchten naar bestemmingen in het Verenigd Koninkrijk die tientallen keren per dag bediend worden en relatief veel gebruikt worden voor zakelijk verkeer. Vakantiebestemmingen bleven helemaal buiten schot, omdat Ryanair heel goed wist dat annuleringen van die vluchten veel meer ophef zouden veroorzaken.
Het ligt in de lijn der verwachting dat Ryanair er ook bij volgende personeelsacties alles aan zal doen om de vakantievluchten zoveel mogelijk door te laten gaan. Maar of die doelstelling te handhaven is op het hoogtepunt van het toeristische seizoen, is uiterst onzeker.
Waarom kon Ryanair tot voor kort de vakbonden negeren?
Het bedrijfsmodel van de prijsvechter werkte jarenlang prima, ook waar het ging om de arbeidsvoorwaarden voor het personeel. Vooral in de jaren na de economische crisis hadden piloten niet veel te eisen; andere maatschappijen namen nauwelijks nog personeel aan en Ryanair wel.
Als de arbeidsvoorwaarden werden aangevochten, beriep het bedrijf zich er vaak op dat personeel er bij andere goedkope aanbieders nog slechter van afkomt en onderhandelen deed Ryanair niet. Maar met het aantrekken van de economie de afgelopen jaren vonden steeds meer piloten een beter betaalde baan bij een andere maatschappij.
De uittocht nam uiteindelijk zulke serieuze vormen aan dat Ryanair met een pilotentekort te maken kreeg. In het najaar van 2017 leidde dit ertoe dat het bedrijf gedurende enkele weken tientallen vluchten per dag moest schrappen. De imagoschade die dit met zich meebracht, vergrootte de druk op het bedrijf om voor het eerst in de geschiedenis van Ryanair met vakbonden te gaan praten.
Hoe zit dat in andere Europese landen?
Piloten in andere Europese landen hebben volgens hun vakbonden grotendeels dezelfde grieven als hun Ierse collega’s.
De bonden hebben het over te weinig zeggenschap over wanneer ze op vakantie kunnen. Ryanair heeft de vrijheid om ze van de ene op de andere dag naar een andere Europese stad over te plaatsen. Het personeel werkt in veel gevallen volgens schijnconstructies en hoe lang ze ook voor het bedrijf werken, ze krijgen nauwelijks méér rechten of andere voordelen.
Vooral over de schijnconstructies is de laatste tijd veel te doen. In mei deed de arbeidsinspectie in België invallen op luchthaven Brussel Zuid-Charleroi in een onderzoek naar dat soort praktijken. Eerder speelde een dergelijke zaak in Duitsland. Pilotenvakbond VNV uitte na de invallen in België het vermoeden dat de situatie in Nederland niet veel anders is dan die in de buurlanden.
Gaat het cabinepersoneel ook staken?
Het zijn tot dusver vooral de piloten geweest die Ryanair voor het blok zetten, maar ook het andere personeel begint van zich af te bijten. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de zaak van een medewerkster in Eindhoven tegen Ryanair, waarin ze een eenzijdig opgelegde overplaatsing naar Dublin aanvocht. De medewerkster won die zaak eerder deze maand.
Volgens de FNV is deze zaak tekenend voor de manier waarop Ryanair in Nederland met zijn personeel omgaat. Nu de piloten zich meer roeren, hopen de vakbonden dat ook het andere personeel, zoals de stewards en stewardessen, de stoute schoenen durven aan te trekken.