Wereld kijkt naar Helsinki: wat bekokstoven Trump en Poetin?

Donald Trump trekt aandacht omdat hij onconventioneel is, ondiplomatiek en onbeschoft. Soms is hij ook consistent. In zijn verkiezingscampagne sprak de huidige Amerikaanse president al over toenadering tot Rusland. Maandag wilde Trump daarvoor in Helsinki de basis leggen op zijn eerste formele top met de Russische president Vladimir Poetin.

Trump begon zijn dag met een ontbijt bij de Finse president én een Twitter-golfje. Hij loofde de NAVO, hekelde voorganger Obama en verwees naar het Rusland-onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller als een „heksenjacht". Op weg naar Helsinki had hij de pers al op de korrel genomen: hij zou het nooit goed kunnen doen op deze top. Als hij Moskou als trofee thuis zou brengen, zou de pers vragen waarom hij niet ook St.Petersburg had veroverd.

Politici, diplomaten, en analisten wereldwijd zaten intussen met een ongemakkelijk voorgevoel: wat zullen Trump en Poetin bekokstoven?

Beide heren, die elkaar al twee keer eerder ontmoetten, wilden de top heel graag en zijn gebaat bij een vlotte show die daadkracht uitstraalt. De grandeur van het presidentieel paleis in Helsinki moet daaraan bijdragen, ook al vond Trump de Finse hoofdstad als coulisse eigenlijk te pover. Verwacht dus vriendelijke woorden, en reken in het geval van Trump op het veelvuldig gebruik van de overtreffende trap. De ontmoeting zélf is deel van het resultaat.

Lees ook: Aanklacht tegen dozijn Russische spionnen legt bommetje onder top Trump-Poetin

Er is geen formele agenda, aldus Trump. De bijeenkomst wordt losjes, er is geen omvangrijk programma en het gaat ook niet al te lang duren, zei hij vorige week in Brussel. Hij treft Poetin rond 13.00 uur, waarna een lunch en een persconferentie volgen. Voor wie niet veel vertrouwen heeft in Trumps politieke kunsten is een „losse” bijeenkomst zonder agenda niet bepaald geruststellend.

Europeanen zijn ongerust

De Europeanen zijn er al helemaal niet gerust op na Trumps grillige optreden van vorige week. Hij verstierde bijna de NAVO-top met de eis dat de defensie-uitgaven in Europa omhoog moeten, hij schoffeerde Duitsland, dat gas krijgt uit Rusland, en hij zette, in het Verenigd Koninkrijk, gastvrouw Theresa May voor schut door haar Brexit-variant af te vallen en haar tegenstander Boris Johnson op te hemelen

Lees ook: Trump vernietigend over Brexit-plannen van premier May

Een man die graag botst met bondgenoten moet nu in Helsinki de belangen van diezelfde bondgenoten behartigen. „Helsinki is zo mogelijk nog belangrijker dan Brussel”, zei een NAVO-diplomaat. „De eenheid die we hier proberen uit te stralen kan hij daar in één beweging tenietdoen.”

In de VS riepen Democraten én sommige Republikeinen Trump dit weekend nog op de top af te blazen, nadat vrijdag twaalf Russische spionnen in staat van beschuldiging waren gesteld voor inmenging bij de presidentsverkiezingen van 2016. De suggestie dat de Russen hebben bijgedragen aan Trumps overwinning en dat Trump niet onbevangen tegenover Poetin staat, hangt al als een donkere wolk boven de ontmoeting. Ook in het Midden-Oosten en Oost-Europa wordt de bijeenkomst met gespitste oren gevolgd. Al is er geen formele agenda, volgens Trump staan Syrië, de Baltische Staten, Oekraïne en de Krim op het lunchmenu, evenals ontwapening.

Eigenlijk is het de hoogste tijd dat Oost en West toenadering zoeken. Sinds de Russische annexatie van de Krim (2014) en inmenging in Oekraïne, die door het Westen werden bestraft met sancties, is het gesprek tussen beide blokken zo goed als stilgevallen. Doordat Rusland ook nog eens vol overtuiging de kant van president Bashar al-Assad koos in de Syrische burgeroorlog (2015), kwamen Oost en West ook in het Midden-Oosten weer tegenover elkaar te staan. VN-secretaris-generaal António Guterres spreekt van een „nieuwe Koude Oorlog”.

Vraagtekens

Détente is dus geboden, maar wel onder acceptabele voorwaarden. En daar beginnen de vraagtekens. Het Westen erkent de annexatie van de Krim niet. Trump zegt desgevraagd dat dit een probleem is van Obama, dat het nooit gebeurd zou zijn als hij al president was geweest. Wat betekent dat?

Poetin wil af van westerse militaire oefeningen in de Baltische staten. „Daar zullen we over praten”, zegt Trump. Wil hij oefeningen opschorten? Het is geen geheim dat Trump graag de resterende Amerikaanse troepen wil terugtrekken uit Syrië. Volgens The New Yorker hebben Trumps vrienden Saoedi-Arabië en Israël aangedrongen op de volgende ruil: Poetin zet Iran onder druk om zich uit Syrië terug te trekken, in ruil voor het opheffen van sancties. Of het zover komt?

Er is dringend behoefte aan nieuwe gesprekken over ontwapening. Eén belangrijk verdrag, New Start, waarin Rusland en de Verenigde Staten afspraken hun arsenaal strategische kernwapens te beperken, verloopt in 2021 en moet verlengd worden. Het INF-verdrag over middellangeafstandswapens was oorspronkelijk een succes, maar Rusland en VS verwijten nu elkaar dat ze zich er niet aan houden. Hervatting van ontwapeningsgesprekken zou een opsteker zijn – zeker voor Europa. Het gaat op deze top om meer dan alleen show.

Wat verwacht Trump zelf? „We zullen zien. Het zou productief kunnen zijn – héél productief”, zei hij in Brussel. „En misschien ook niet.”