Versplintering in Nederlands erfgoed

Ik ben niet zo bang voor die bestuurlijke chaos. In coalitievorming is dit land al sinds lang een grootmeester. Vergelijk de situatie met die van Spanje, waar het aantal relevante partijen de laatste verkiezingen verdubbelde van twee naar vier. Pas met een beschamende derde kiesronde in het verschiet kwam het eindelijk tot een minderheidsregering. Daar weten ze nog niet van onderhandelen.

Dat wij het met bijna anderhalf dozijn partijen en afgescheidenen nog heel behoorlijk rooien, oogt daarnaast als een waar wonder dat koestering verdient. De ogenschijnlijke efficiëntie van twee (of in ieder geval een klein aantal) partijen heeft de laatste tijd danig aan glans ingeboet. Voortrekkersland Amerika is er het beste voorbeeld van. Niet alleen is het antagonisme tussen democraten en republikeinen er uitgelopen op wèrkelijke onregeerbaarheid. Ook de samenleving is erdoor gespleten in kampen die elkaar zelfs op familiefeestjes ontlopen.

Politiek en samenleving vallen alleen in totalitaire dictaturen samen - maar in democratieën beïnvloeden ze elkaar wel. Waar de partij-tegenstelling in de VS de maatschappij doorsnijdt, zo weerspiegelt de versnippering van de Nederlandse samenleving zich in het parlement. Vooralsnog heeft die laatste situatie betere papieren dan de eerste.

De gemoederen mogen in dit land dan hoog oplopen, we verkeren nog niet met elkaar op voet van oorlog. Het blijft bij schermutselingen tussen nu deze en dan weer gene denominaties. De fronten zijn te talrijk, maar ook te lokaal, om samen te vloeien tot één groot politiek Armageddon.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Bijbelse taal

Van de weeromstuit verzeilen we in Bijbelse taal - en dat is geen toeval. Hoe geseculariseerd Nederland ook mag ogen, de politieke dynamiek wortelt in een religieuze realiteit met een nóg oudere geschiedenis dan de democratie. In de pacificatie van godsdienstige verscheidenheid is dit land al heel lang ervaringsdeskundig. Daar plukt de politiek zonder het zelf te beseffen haar vruchten van. Niet alleen in verenigende maar ook in verdelende zin.

Momenteel telt de Tweede Kamer zes afgescheiden partijen en groepen, ongeveer één derde van het totaal. De breuk wortelde soms in persoonlijke redenen, meestal in overtuigingen. We zijn in Nederland nu eenmaal heel principieel en hechten erg aan eigen geweten en inzicht. Wat zich sinds eeuwen wreekt op religieus vlak, sijpelt ook in dat opzicht moeiteloos door in het politieke. Wie vandaag het met zijn oude club niet eens is, sticht morgen een nieuwe partij.

Denominatie

Zo zou je de PVV de nieuwe denominatie van de kleine luyden kunnen noemen. Al stoort de leider ervan zich anders dan Abraham de Geweldige aan God noch gebod en zou men een eeuw geleden van menig Wilders-woord gegruwd hebben, de partij verenigt wel eenzelfde sociale klasse: kleinburgers die eindelijk gehoord willen worden en hun waarden geëerbiedigd wensen.

Daarnaast steekt de bijna tegenovergestelde Denk-beweging af als een nieuwe incarnatie van het gekrookte riet en haar 'identity politics' als een postmodern soort bevindelijkheid. In haar mogen leden en kiezers - zo belooft zij - eindelijk zijn zoals ze zich wèrkelijk ervaren.

Politieke versplintering is misschien wel het enige Nederlandse erfgoed dat blanke suprematisten, bestrijders van Zwarte Piet, crypto-communisten, gelovigen en vrijdenkers broederlijk delen. Ze houdt dit land bij elkaar, en wonderwel bestuurbaar.