Onder al het Britse gechicaneer rond de brexit denk ik steeds vaker: barst dan maar!
Er zijn momenten waarop ik bijna op een harde brexit hoop. De stupiditeit, onkunde, arrogantie en kleingeestigheid die de toon zetten in de Britse politiek lijken niet beter te verdienen.
Laat er in godsnaam een einde aan komen. En laat het Verenigd Koninkrijk maar voelen hoe kil en eenzaam het op het wereldtoneel is wanneer je als niet eens zo erg grote en vooral heel obsolete natie tot een Alleingang besluit. Dat zoiets meteen een les voor anderen vormt is mooi meegenomen. Niet omdat die lelijke EU zo graag een exempel wil zetten, maar omdat de verdoolde Britten zichzelf graag als een voorbeeldnatie zien.
Als het eerste echte, en meteen ook het beste democratische land ter wereld: zo denken de Britten liefst over zichzelf. Zozeer dat ze zelfs het regeringsbesluit de volksvertegenwoordiging het eindoordeel over de brexit door de neus te boren zonder veel morren hebben geslikt. Net als de paleisintriges waaronder het land langzamerhand verandert in een soort bananenrepubliek.
Een voormalige wereldmacht die soms lijkt te denken dat nog altijd te zijn zet zijn trots niet gemakkelijk opzij
Dat Theresa May er bijna anderhalf jaar voor nodig had om haar kabinet over de Brexit met één mond te laten spreken was tot daar aan toe. Dat dat ferme besluit het vervolgens nog geen twee etmalen uithield had al een stevig bananen-gehalte. Maar werkelijk kluchtig werd het met het vertrek van Boris Johnson: de man die zijn reputatie als grootste clown op het politieke wereldtoneel eerder aan Donald Trump moest afstaan en zich daarvoor nu theatraal revancheerde.
Natuurlijk was het allemaal Engelands grootheid en soevereiniteit wat in zijn ontslagbrief de klok sloeg. Onder de voorstellen van Theresa May zou het VK tot in lengte van dagen aan de EU-tirannie onderhevig blijven. Een knechtschap dat desnoods over lijken ging. Was het Britse voorstel de zichtlijnen van vrachtwagenchauffeurs te vergroten niet vastgelopen in de Europese bureaucratie? Terwijl intussen jaarlijks dozijnen fietsers in de dode hoek onder vrachtwagenwielen worden geplet?
Kolonie
Natuurlijk is het met de fietsende weggebruiker in het VK vele malen beter gesteld dan in EU-landen als Nederland, Denemarken en Duitsland, zo meesmuilden twitteraars prompt. De ironie daarvan kan Johnson moeilijk zijn ontgaan. Maar net als voor zijn clowneske bovenbaas zijn waarheid en werkelijkheid voor hem willekeurige hulpmiddelen. Wat echt telt, zo besloot hij pathetisch, is dat het Britse Koninkrijk een kolonie van de EU dreigt te worden.
Helemaal ongelijk heeft hij daarin niet. Met het ‘Noorse model’ waarop Theresa May nu lijkt af te stevenen zou het VK heel veel verliezen en maar één ding winnen: de status van ‘onafhankelijke natie’. Mooie woorden die het in patriottische toespraken goed zullen doen maar verder niets betekenen. Niemand minder dan de Noorse ex-premier Gro Brundtland heeft daar bij het begin van het brexit-proces al op gewezen. Het ‘Noorse model’ vergt heel wat nederigheid, zo merkte zij op, en daartoe zal het VK nauwelijks bereid en waarschijnlijk helemaal niet in staat zijn.
Een voormalige wereldmacht die soms lijkt te denken dat nog altijd te zijn zet zijn trots niet gemakkelijk opzij. Boris Johnsons verongelijktheid over het dreigende Europese ‘kolonialisme’ was in dat opzicht veelzeggend. Des te meer nadat de Britten gedurende hun hele EU-lidmaatschap de rest van Europa zelf met koloniale aanmatiging naar hun hand hebben trachten te zetten.
Barst dan maar!
Daarom wordt de zachte brexit die Theresa May nu nastreeft almaar onwaarschijnlijker. Het zal buigen of barsten worden, en onder al het Britse gechicaneer denk ik steeds vaker: barst dan maar! Mijn betere ik roept mij onmiddellijk tot de orde en mobiliseert al mijn bewondering voor het flegma van EU-onderhandelaar Michel Barnier: een deugd die de Britten ook al aan Europa lijken te hebben verloren. Het geduldige, minutieuze en zorgvuldige vermogen tot uitruil en compromissen is nu eenmaal de grootste en tegelijk onspectaculairste kracht van het spectaculaire succes dat de EU geworden is. Daar past geen cholerische onderbuikpolitiek bij.
Intussen speelt zich aan de overzijde van het Kanaal een drama van onwil, onvermogen, verraad en persoonlijke ambitie af waar een hedendaagse Shakespeare een heel oeuvre uit kan putten. Downing Street 10, niet het heil van de natie, stond met onzichtbare inkt op de ontslagbrief van Johnson geschreven. Daar valt prachtige literatuur van te maken: Yago, MacBeth en de dochters van koning Lear inéén. Maar ook het werk van Engelands grootste toneelschrijver had zijn prijs. Er stond in de wèrkelijke koninkrijken in kwestie heel wat rottigheid tegenover. Daar weet het huidige Verenigd Koninkrijk alles van.
Ger Groot doceerde filosofie aan de universiteiten van Rotterdam en Nijmegen. Voor Trouw bekijkt hij de actualiteit door een filosofische bril. Lees hier eerdere afleveringen van zijn column.