Oordeel: onbewezen
Wil jij afvallen, maar vind je het lastig om de alcohol te laten staan op dat leuke strandfeestje of avondje stappen? Dan is er goed nieuws. Volgens blogs zoals Gatsby en Happyi in Shape is alcohol niet altijd slecht voor je dieet. Uit wetenschappelijk onderzoek zou namelijk blijken dat het drinken van gin-tonic kan helpen bij afvallen. Maar klopt dit wel?
Waar komt het vandaan?
De genoemde blogs verwijzen naar twee verschillende onderzoeken. Een onderzoek is afkomstig van de Latvia Agricultural University en zou in april 2017 gepubliceerd zijn. Gatsby schrijft dat onderzoekers een experiment uitvoerden met muizen, die ze in twee groepen verdeelden. De ene groep kreeg gin toegediend, de andere groep water. De muizen die gin dronken, verloren meer gewicht dan de muizen die water kregen. Gin stimuleert volgens het onderzoek het metabolisme, waardoor je meer calorieën verbrandt.
Het andere onderzoek komt van de Katholieke Universiteit Leuven en is uitgevoerd in 2012. Centraal in deze studie staat het hongerhormoon ghreline, dat een effect heeft op de voedselinname. Muizen kregen een mengsel van verschillende bitterstoffen rechtstreeks in de maag toegediend om het effect op ghreline te meten. Hieruit bleek dat het ghrelinegehalte in eerste instantie steeg, maar dat na een half uur een daling optrad van de voedselinname, omdat de verzadiging versnelde.
Om het experiment te controleren, is het herhaald bij muizen die door genetische manipulatie geen werkende ghrelinereceptoren hebben. Bovendien functioneerden de smaakreceptoren bij deze muizen ook minder goed. Hieruit blijkt dat het echt de bittere stof is die een rechtstreeks effect heeft op het maag- en darmstelsel en dat het innemen hiervan leidt tot een snellere verzadiging. Uiteindelijk is het experiment ook uitgevoerd door een groep vrijwilligers. Bij hen was hetzelfde effect zichtbaar.
Betrouwbaarheid
Voordat NU.nl de twee onderzoeken heeft voorgelegd aan deskundigen, is er geprobeerd om de oorspronkelijke bronnen te vinden. Het onderzoek van KU Leuven is uitgevoerd door Sara Janssen onder leiding van professor Inge Depoortere en is hier te vinden.
Het onderzoek van de Latvia Agricultural University is niet te achterhalen. Verscheidene media hebben om die reden het artikel al eerder aan een factcheck onderworpen. Nieuwssite LSM.lv heeft bijvoorbeeld het bericht van Daily Mail van 14 april 2017 gecontroleerd, waarin het onderzoek wordt aangehaald.
LSM.lv is tot de conclusie gekomen dat het hier gaat om nepnieuws. Zo bestaat ten eerste de universiteit niet en bestaat het wetenschappelijke tijdschrift waarin het onderzoek gepubliceerd zou zijn ook niet. Bovendien schijnt het artikel voor het eerst gepubliceerd te zijn op 1 april 2017 op het nieuwsblog Prima. En je raadt het al, het blijkt een 1-aprilgrap te zijn.
Het nieuwsbericht van Daily Mail is inmiddels ook niet meer online te vinden. Dat het ooit wel op het internet heeft gestaan, blijkt uit een tweet van de nieuwssite.
Bitter
Maar hoe zit het met het onderzoek van KU Leuven? Esther Bleker, diëtist bij het Martini Ziekenhuis Groningen, stelt dat het een interessant onderzoek is, maar dat je nooit op één onderzoek moet varen. "Pas als je meer onderzoeken op dit gebied uitvoert, kan je andere mogelijke factoren uitsluiten", aldus Bleker. "Het is een leuke indicatie dat bitter bijdraagt aan de verzadiging, maar je kan uit dit onderzoek nog geen concrete conclusies trekken."
"Bovendien is een onderzoek dat is uitgevoerd op muizen niet een-op-een te vertalen naar het menselijk lichaam", aldus Bleker. Dat stelt ook Astrid Postma-Smeets, expert voeding en gezondheid verbonden aan het Voedingscentrum. "De proef op muizen zegt hooguit iets over wat er op metabool niveau gebeurt. Maar het is een zeer vereenvoudigde versie van ons leven", aldus Postma-Smeets.
Uit het onderzoek van KU Leuven blijkt dat ook mensen minder eten wanneer ze een bitter eten of drinken. Postma-Smeets: "We weten niet of het een blijvend resultaat heeft. De langetermijneffecten zijn niet onderzocht. Er moet eerst meer onderzoek gedaan worden."
"Het is ook niet algeheel bekend dat een bitter het hongergevoel wegneemt. Het is niet een methode die wij hier in het ziekenhuis hanteren bij behandelingen", vertelt Bleker. "Een snellere verzadiging zorgt ervoor dat je minder gaat eten en dat je dus minder calorieën inneemt. Maar dit zegt niet gelijk dat je meer afvalt en dat het je metabolisme versnelt."
Conclusie
Over het eerste onderzoek kunnen we kort zijn: het bestaat niet. Bij de studie van KU Leuven zetten beide voedingsdeskundigen hun vraagtekens. Er moet eerst meer onderzoek naar de werking van een bittere stof worden gedaan voordat er conclusies getrokken kunnen worden. De bewering 'Je valt af door het drinken van gin-tonic' is dus niet bewezen.
"Wij adviseren dan ook niet om alcohol te drinken wanneer je af wil vallen", zegt Postma-Smeets. "Het klopt dat het tijdelijk je energieniveau verhoogt, waardoor je in theorie meer calorieën verbrandt. Maar het werkt tegelijkertijd stimulerend om te gaan eten. Bovendien zitten er veel meer schadelijke effecten aan het drinken van alcohol."
Bleker is het hiermee eens. "Het is dusdanig bewezen dat alcohol niet goed is voor het lichaam, we raden het gebruik ervan sowieso af. Het is wel interessant om gewichtsverlies in relatie tot bitter te onderzoeken. En als het gaat om zulke berichten op sociale media: iets wat te mooi lijkt om waar te zijn, dat is vaak ook zo."