Social media zijn deze week weer een beetje enger geworden

Een bericht plaatsen op Facebook? Dan eerst afrekenen bij de staat. Sinds deze week is dat de praktijk voor Oegandezen. President Yoweri Kaguta Museveni, aan de macht sinds 1986, voerde onlangs een belasting in op social media ‘om roddelen tegen te gaan’. 4 eurocent per dag voor wie wil Twitteren of Whatsappen: voor veel Oegandezen een flink bedrag.

Nou betrap ik mezelf wel eens op de gedachte dat een social media tax voor sommige lieden in Nederland een uitstekend idee zou zijn, maar werk zo’n belasting concreet uit en je eindigt al snel in een Orwelliaanse wereld.

Tijdens de Arabische lente werden social media bestempeld tot fantastisch democratisch wapen waarmee het volk zich kan verzetten tegen despoten. Maar dat beeld kantelt. Inmiddels gebruiken regimes social media juist op allerlei manieren om de teugels steviger aan te trekken.

Zo tuigt China een ‘Sociaal Krediet Systeem’ op, waarmee burgers punten verdienen met ‘gewenst’ gedrag (en ze verliezen met ‘ongewenst’ gedrag). Dat systeem houdt je kredietwaardigheid in de gaten, wie je online vrienden zijn, wat je online aanklikt of aanschaft. Te weinig punten? Dan kan je ineens de trein niet meer in, of erger.

Aan de andere kant van de oceaan hebben ze de smaak ook te pakken. Als de regering Trump zijn zin krijgt, moet je daar bij het aanvragen van een visum binnenkort alle namen aanleveren die je de afgelopen vijf jaar op social media-accounts gebruikte. Benieuwd of je er nog in komt als je een keer een foute grap over The Donald hebt gemaakt.

Wat doen wetenschappers ondertussen? Die lijken social media vooral te zien als handig onderzoeksgereedschap. In Nature Human Behavior analyseerden wetenschappers onlangs 18 miljoen tweets rondom de rellen van Baltimore van 2015, waarbij een jonge man overleed na een hardhandige arrestatie. De wetenschappers laten zien wat voor soort tweets wijzen op een verhoogd risico op gewelddadige protesten.

Bij zulke studies zijn zat voorbeelden van nuttige toepassingen. Rellen tussen voetbalsupporters in de kiem smoren met kunstmatige intelligentie! Maar het lijkt me wijs om bij al dat big data wetenschapsnieuws ook de vraag te stellen: wat zou je allemaal met die techniek kunnen om zo lang mogelijk president van Oeganda te blijven?