De Franse grondwet, en meer bepaald de beroemde slogan ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederlijkheid’, brengt de regering en de wetgever in verlegenheid. In het huidige rechtse klimaat lagen mensen die zich inzetten voor mensen zonder papieren onder vuur. Verschillende vrijwilligers werden al veroordeeld of moesten voor de rechter verschijnen omdat ze onderdak boden aan mensen zonder papieren. De Franse Conseil Constitutionnel maakt een einde aan die jacht op solidariteit.

Het Grondwettelijk Hof schuwt de grote woorden niet. “Het devies van de republiek is ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederlijkheid’. “Uit het principe van de broederlijkheid komt de vrijheid voort om anderen te helpen, met een humanitair doel, zonder rekening te houden met de regelmatigheid van het verblijf”, zo klinkt het in de uitspraak.

Door elke vorm van hulp aan personen zonder papieren te verbieden heeft de wetgever het evenwicht tussen de principes van ‘broederlijkheid’ en ‘het bewaken van de openbare orde’ geschonden, aldus het Grondwettelijk Hof. Mensen zonder papieren huisvesten of vervoeren mag niet strafbaar zijn. Iemand op een clandestiene manier de grens overbrengen blijft wel verboden.

De uitspraak kwam er na de klacht van Cédric Herrou en een andere vrijwilliger die beiden een veroordeling opliepen omdat ze mensen zonder papieren hulp aanboden. Mensen zonder papieren helpen is strafbaar in Frankrijk. Zo staat het tenminste in de wet. Niet alleen iemand de grens over helpen, maar ook onderdak bieden of vervoer aanbieden op het Franse grondgebied. Dat eerste blijft wel strafbaar, ook na deze uitspraak. Cédric Herrou had gehoopt om ook die bepaling te laten sneuvelen.

Welk Frankrijk?

Toch spreken Herrou en de organisaties die hem steunden van een ‘immense overwinning’. Fransen die hulp willen aanbieden aan mensen die het moeilijk hebben, moeten zich voortaan niet eerst afvragen of die persoon wel over de juiste papieren beschikt, klinkt het.

“Wij moeten ons enkel afvragen in welk Frankrijk wij morgen willen wakker worden. Welk voorbeeld willen we geven aan onze kinderen die niet begrijpen wat er allemaal gebeurt? Vandaag zien ze in de Roya (de regio waar Herrou woont nabij de Italiaanse grens) overal patrouilles van militairen en mensen van kleur die zich moeten verbergen”, reageert Herrou.

Het was een Braziliaanse journalist die Herrou op het idee bracht om naar het Grondwettelijk Hof te trekken. Die had hem verteld dat hij Frankrijk kende van die bewuste slogan en dat er blijkbaar een tegenstelling was tussen die drie woorden en de wet.

In België is solidariteit met mensen zonder papieren niet verboden. Toch probeert het parket van Dendermonde de grenzen van de wet af te tasten door vier vrijwilligers voor de rechter te dagen. Eén van hen zat zelfs al 8 maanden in de gevangenis.

De uitspraak is ook niet onbelangrijk in de huidige haatcampagne tegen de hulporganisaties die reddingsacties uitvoeren op de Middellandse Zee. Ook in hun geval klinkt het bij extreemrechtse politici (zoals onder meer de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Salvini en de Belgische staatssecretaris Theo Francken) dat zij zich inlaten met illegale smokkelpraktijken.