Is er een excuus om geen excuus te maken voor slavernij?
Als ik 'slavernij' zeg, wat komt er dan in u op? Ahmed Aboutaleb, de burgemeester van Rotterdam, heeft de Nederlandse regering een week geleden opgeroepen excuses aan te bieden voor het slavernijverleden.
Hij deed die oproep bij de herdenking van de afschaffing van slavernij, alweer 155 jaar geleden. Na zo lange tijd kan er kennelijk nog sprake zijn van een omstreden nieuwe stap.
Er is van de kant van de regering wel spijt betuigd, er is veel 'ernstig betreurd', er is erkend dat dit 'zwarte bladzijden in de Nederlandse geschiedenis zijn'. Maar formele excuses, die zijn nooit gemaakt.
Ach, misschien speelt geld uiteindelijk de hoofdrol, net als toen.
Met excuses voor slavernij is het zoals met dat liedje van Paul Simon: 'Fifty ways to leave your lover'. Je kunt talloze manieren bedenken om ervanaf te komen. Zeggen dat het te lang geleden is gebeurd, zeggen dat het onbegonnen werk is om uit te zoeken wie achteraf profiteren van de winst van toen, bijvoorbeeld als eigenaar van een grachtenpand in Amsterdam, en wie in de familiegeschiedenis gedupeerd is. Een veelgehoorde manier om geen excuses te hoeven maken is het wijzen naar anderen, liefst naar Afrikaanse slavenhandelaren. (Díe moeten excuses maken!)
Een veelgehoord excuus om van excuus af te zien is ook dat het toen normaal zou zijn geweest om medemensen als slaaf te houden en te verhandelen. Normaal? Al in 1688 verscheen er een anti-slavernijroman over Suriname, 'Orinoeko', van de Engelse schrijfster Aphra Behm, die als kind in Suriname geweest was. Een kleine twee eeuwen later, in 1863, besloot Nederland als een van de laatste koloniale mogendheden de slavernij af te schaffen. (Sorry mensen, we hadden wat tijd nodig om alles goed te regelen en de knoop door te hakken.)
Oude geschiedenis
Ach, misschien speelt uiteindelijk geld de hoofdrol, net als toen. Als de regering formele excuses maakt, neemt ze juridische verantwoordelijkheid en dan kunnen de nakomelingen van de gedupeerden van toen smartengeld eisen. Dat is bijvoorbeeld gebeurd met de weduwen van Rawagede, het Indonesische dorp waar Nederlandse soldaten in 1947 wreedheden hebben begaan. De paar overgebleven weduwen van de toen vermoorde mannen kregen, na formele excuses van Nederlandse zijde, een schadevergoeding. Als dat ook zo gaat met de nakomelingen van de slaven die op de Nederlandse plantages in Suriname gewerkt hebben, kan dat aardig in de papieren lopen. En dan hebben we het nog niet over de slavenhandel.
Rakelt Aboutaleb alleen maar oude geschiedenis op met zijn oproep? Voorstanders van het maken van excuses wijzen erop dat de slavernijgeschiedenis nog altijd doorwerkt in de samenleving, in de vorm van gevoeligheden, in de vorm van discriminatie, het denken in categorieën. Als het maken van officiële excuses helpt om dat iets te verzachten, wat is er dan tegen? Dat het misschien geld gaat kosten? Dat lijkt dan een gelegenheidsexcuus.
Daarom wil ik u deze vraag voorleggen: bent u ervoor dat de regering excuus maakt voor het Nederlandse slavernijverleden?
Stuur uw reactie van circa 150 woorden uiterlijk dinsdag 12 uur naar lezers@trouw.nl, voorzien van naam en adres. Een keuze uit de antwoorden verschijnt woensdag.
Monic Slingerland is chef opinie van Trouw. Elk weekend stelt ze een vraag aan de lezers, op woensdag verschijnt een selectie van de antwoorden. Lees hier meer afleveringen van De Vraag van Monic.
Lees ook:
Nederland kent een verwarrende slavernijhistorie
Welkom in het Letter&Geest slavernijmuseum. Amsterdam wil een nationaal museum slavernijverleden. Letter&Geest, de weekendbijlage van Trouw, vraagt specialisten: welk verhaal zou u daar vertellen en welke objecten móeten we zien?