Na een recente bezuiniging op de publieke omroep, wordt komende tijd verder op het budget gekort vanwege de teruglopende advertentie-inkomsten. De NPO wil dat minister Arie Slob (Media) deze tegenvaller van 62 miljoen aanvult vanuit het Rijk, maar hij lijkt dat vooralsnog niet van plan te zijn.
De NPO waarschuwde bij monde van voorzitter Shula Rijxman voor een ontslaggolf en is "met alle omroepen in gesprek" over de te nemen maatregelen. Ondertussen maken redacties in Hilversum zich zorgen over aangekondigde bezuinigingen.
Het geschiedenisprogramma Andere Tijden en reportageprogramma Tegenlicht zouden aanzienlijk in zendtijd moeten inleveren, het journalistieke programma Brandpunt+ zou helemaal van televisie verdwijnen. "Het begin van het einde", zei Andere Tijden-presentator Hans Goedkoop over de plannen.
Frans Klein, televisiedirecteur bij de NPO, vindt de maatregelen echter te verdedigen. Zo zei hij afgelopen weekend in NRC: "Uit onderzoek blijkt dat we met ons journalistieke aanbod een steeds kleiner publiek bereiken. Dus moeten we werken aan nieuwe vormen, ook online en on demand. Dit is bedoeld om nieuwe, vooral jonge kijkers te trekken. De groep die van Tegenlicht houdt, wordt al zeer goed bediend door de publieke omroep en komt voldoende aan zijn trekken".
Fundamentelere verandering
Maar zelfs als Slob over de brug zou komen, lost dit de budgetproblemen niet op. "De advertentie-inkomsten blijven dalen, dus dan staat de NPO volgend jaar weer bij de minister op de stoep. Een fundamentelere verandering is nodig", zegt mediadeskundige Ton F. van Dijk tegen NU.nl.
Bij die verandering moet wat hem betreft het hele medialandschap tegen het licht gehouden worden. Immers, het publieke omroepbestel is opgezet in een tijd ruim voor het internet zijn intrede deed. Jongeren kijken steeds minder 'gewoon' televisie. De mediaconsument verschuift naar on demand, zoals Uitzending Gemist en Netflix.
Omroepen manifesteren zich daarom zelf ook meer online, wat weer voor concurrentieproblemen zorgt met private partijen. "Voordat je het weet, doe je als publieke omroep hetzelfde als wat NRC of NU.nl online doen", aldus Van Dijk.
"Het is niet meer uit te leggen waarom het ene medium wel gesubsidieerd wordt en het andere niet. Het draagvlak is daardoor afgenomen. Die schotten tussen publiek en privaat zijn echt een zwakte in het bestel."
Private partijen
Van Dijk pleit er daarom voor dat ook private partijen actief kunnen worden binnen het omroepbestel. "Zorg ervoor dat RTL en De Telegraaf ook mee kunnen dingen naar de omroepgelden als zij een concept bedenken met publieke waarde en publieke content. Ongeacht op welk platform, dus op tv, radio of online."
Als voorbeeld noemt hij Telegraaf Vandaag. "Zij maken online video en ik zou me kunnen voorstellen dat zij prima in staat zijn om een ochtendprogramma te maken bij de publieke omroep. Dan kunnen ze een deel van hun videoactiviteiten betalen en je creëert een eerlijker speelveld. Tegelijkertijd houd je een breed pluriform aanbod."
Omroep MAX-directeur Jan Slagter is het ermee eens dat er meer samenwerking moet ontstaan tussen publieke en private mediapartijen. "Omroepen zouden afspraken kunnen maken met NU.nl of met kranten. Zodat je samen iets kunt ondernemen en wat kosten kunt delen."
Beeldmateriaal
Bovendien wil Slagter dat de publieke omroep het videomateriaal beschikbaar stelt voor private partijen. "Het onbeperkt gebruikmaken van videomateriaal, daar zou ik groot voorstander van zijn. Dat zou kunnen helpen om een breed aantal mediaorganisaties in stand te kunnen houden. Ik moet er niet aan denken dat we straks maar één nieuwsorganisatie zouden hebben."
Van Dijk: "De politiek zou daarover moeten besluiten, maar dat zou een enorme geste zijn. Als andere sectoren van dat beeldmateriaal zouden kunnen profiteren, dan ben je niet meer bezig elkaar te beconcurreren, maar elkaar te versterken."
Duitsland
In Duitsland oordeelde een rechter onlangs dat de publieke omroep het gebruik van tekst op internet moet beperken vanwege het marktverstorende effect. Een belangrijke overwinning voor de Duitse kranten die de zaak hadden aangespannen.
Zowel Slagter als Van Dijk zijn er geen voorstander van dit systeem ook in Nederland in te voeren. "Het is een rare afweging, zoals ze die in Duitsland hebben gemaakt. Het is logisch dat de publieke omroep de veranderende wensen van de nieuwsconsument mee volgt op internet", aldus Van Dijk. En Slagter: "Het is niet meer van deze tijd om deze diensten online helemaal af te schaffen."
Hij vindt echter wel dat de NOS is doorgeslagen. "Daar zijn echt te veel geschreven teksten te lezen. Die zijn echt krantje aan het spelen."
Amusement
Het amusement volledig weghalen bij de publieke omroep is volgens Van Dijk niet de oplossing. "Dan zijn straks alle kijkers weg en krijg je de volgende vraag op tafel: waarom hebben we eigenlijk überhaupt nog een publieke omroep?", stelt hij.
Bovendien laat een programma als De Wereld Draait Door volgens hem zien dat je met cultuur toch veel kijkers kunt bereiken. "Dat programma zit vol met dichters, schrijvers en muzikanten", aldus Van Dijk.
Volgens Slagter kan er bovendien ook bij de publieke omroep wel degelijk gekeken worden naar kijkcijfers. "Het is zonde van het geld als er maar 100.000 mensen kijken naar een programma dat voor 150.000 euro is gemaakt", aldus de directeur van Omroep MAX.
Maar er wordt toch altijd gezegd dat het bij de publieke omroep niet om de kijkcijfers draait? Volgens Slagter moet er echter wel een prikkel zijn om meer kijkers te halen. "Het klopt dat het niet om de kijkcijfers draait, maar je kunt er wel naar streven dat naar een programma 300.000 in plaats van 100.000 mensen kijken. Dezelfde inhoud in een ander vaatje."
De MAX-directeur heeft er dan ook geen bezwaar tegen dat programma's als Tegenlicht en Andere Tijden nu onder druk staan. "Het kan helemaal geen kwaad om de programmering eens tegen het licht te houden. Het is echt niet zo dat Frans Bauer voor Andere Tijden in de plaats komt. Er komt een vergelijkbaar journalistiek programma voor terug, hoewel het wat goedkoper wordt gemaakt."
Römer
Om een discussie over de toekomst van het omroepbestel op gang te brengen, gooide NTR-directeur Paul Römer dit weekend via een interview in het AD een stevige steen in de omroepvijver. Volgens hem moeten de omroepen uit de macht worden gehaald. In plaats daarvan moet de NPO programma's bestellen bij de omroepen - die daardoor veranderen in productiehuizen. Eerder bepleitte de Raad voor Cultuur dit ook al.
Volgens Römer zorgt het geruzie tussen de acht omroepen ervoor dat er in Hilversum niks verandert. "Ik zie mezelf terug in allerlei vergaderingen, maar er verandert niets. Het NPO-bestuur gaat over het geld, de omroepen officieel over de inhoud. Op dat grensvlak is er altijd ruzie. Elke omroep verdedigt daarbij vooral het eigen belang. Ik heb besloten niet langer aan de zijkant te blijven staan, want er moet écht wat gebeuren. Er gaat namelijk iets kapot dat belangrijk is voor het land", aldus Römer in de krant.
Slagter ziet echter het probleem niet. "Waarom nou al die commotie? Ja, als je met acht omroepen in een bestel zit, dan gebeurt er weleens wat. Als Römer dat niet wil, moet hij maar voor de publieke omroep in Noord-Korea gaan werken."
Slagter betoogt dat de waarderingscijfers van de omroep hoog zijn en dat de weerstand tegen de publieke omroep beperkt is. "Vraag het aan het Nederlandse publiek. Als Nederlanders echt vinden dat we geen NPO moeten hebben, dan heffen we onszelf op. Maar het zijn er maar duizend op Twitter die klagen. Mevrouw Jansen van vier hoog achter heeft geen Twitter, maar kijkt wel heel graag naar Heel Holland Bakt."
Kerstdiner
Woensdag debatteert de Tweede Kamer over het omroepbeleid. De bezuinigingen en de toekomst van de publieke omroep zullen daar ook zeker aan de orde komen. Als het aan VVD-Kamerlid Dilan Yesilgoz-Zigerius ligt, komt er in het publieke omroepbestel inderdaad meer ruimte voor private media.
"De NPO moet met de tijd meegaan en inspelen op nieuwe ontwikkelingen, zoals het beschikbaar stellen van bestaand materiaal aan marktpartijen. En met het beschikbare budget moet de publieke omroep zich richten op de kerntaken en geen programma's of diensten ontwikkelen die ook in de markt tot stand komen."
Volgens Van Dijk is het echter in de eerste plaats aan de omroepen zelf om met een toekomstplan voor de publieke omroep te komen. Maar, zo stelt hij: "Het blijkt erg moeilijk om met de kalkoen te praten over het kerstdiner."