Rebellen op de knieën in Aleppo: "Assad heeft kaarten weer in handen"
Na een jarenlange strijd om Aleppo, de grootste stad van Syrië, lijkt een overwinning voor Assad nabij. De bombardementen hebben de rebellen op hun knieën gedwongen. Assad verkeert in een overwinningsroes, zegt Arabist Chams Eddine Zaougui, auteur van 'Dictators. Een Arabische geschiedenis'. Hij zal weer invloed krijgen aan de onderhandelingstafel. Toch zal de overwinning bitter zijn.
Het ziet ernaar uit dat Aleppo gaat vallen. Wat betekent dit voor de strijd in Syrië?
"Aleppo is de laatste strohalm van de oppositie. Vanaf het begin van de opstand, in maart 2011, heeft het regime er alles aan gedaan om te vermijden dat deze stad in handen zou vallen van de rebellen. Aleppo is het financiële en industriële centrum van het land. Als de stad valt, heeft Assad een dichtbevolkte strategische strook in het westen van het land in handen. Voor de oppositie is het dan niet meer mogelijk om een rompstaat in het noorden te creëren, zoals het voor ogen had."
Waarom lukt het Assad na diverse pogingen een finale slag te leveren in Aleppo?
"Sinds 2012 zijn de rebellen erin geslaagd het oostelijke deel van de stad in handen te krijgen. Er ontstond een kat- en muisspel. Niemand kwam als winnaar uit de strijd. Het kantelpunt kwam vorig jaar, toen Rusland besloot luchtsteun te leveren. Ook kreeg Assad financiële en logistieke steun vanuit Iran. Tegelijkertijd was de steun voor de rebellen heel wisselvallig en ontoereikend. Niet alle oppositiegroepen werken bovendien samen. Het is een strijd van David tegen Goliath geworden."
Wat is het belang van Iran en Rusland om zich zo nadrukkelijk te mengen in de strijd?
"Poetin wil laten zien dat hij bij een van de grootste crises van dit moment het verschil kan maken. Door de sancties die zijn land opgelegd heeft gekregen vanwege de strijd in Oekraïne voelt hij zich niet volledig erkend. Nu kan hij bewijzen dat hij meetelt aan de onderhandelingstafel."
"Iran wil vooral een regionale grootmacht zijn. Het wil zich consolideren als grote sjiitische mogendheid. Syrië biedt een belangrijke toegangspoort tot Libanon, waar de militante beweging Hezbollah als een soort vijfde kolonne dient. Door zijn invloed in Syrië kan het makkelijker communiceren met Hezbollah."
'Assad is niet het type leider dat zijn eigen verantwoordelijkheid ziet. Hij moffelt problemen weg'
Wat betekent de val van Aleppo voor de positie van Assad?
"Assad heeft een bevoorrechte positie. Voorheen was er aan de onderhandelingstafel nog getouwtrek mogelijk - welke toegevingen moeten worden gedaan, wat moet er gebeuren? Nu heeft Assad aan die onderhandelingstafel de meeste kaarten in handen. Dat is een belangrijk verschil. De oppositie krijgt hierdoor een ondergeschikte rol."
Is de verovering van Aleppo een bittere of zoete overwinning voor Assad?
"Zeer bitter. In de Syrische burgeroorlog kun je eigenlijk niet spreken van een winnaar en verliezers. Duidelijk is dat de oppositie de grote verliezer is. Assad is de minder grote verliezer. Hij dreigt een van de grootste en belangrijkste steden in handen te krijgen, maar moet verder zien te gaan met een land vol haat, trauma's en rancune. Een land dat bovendien verscheurd en kapot is. Het oostelijke deel van Aleppo doet denken aan het Dresden uit 1945. Het is een spookstad, een puinhoop. Het leven is daar onmogelijk geworden. Vandaar dat nu duizenden mensen de stad ontvluchten."
"Al die problemen zijn niet makkelijk op te lossen voor Assad. Hij is niet het type leider dat zijn eigen verantwoordelijkheid ziet. Hij moffelt problemen weg. Vanaf het begin bestempelt hij het conflict als een complot van terroristen en het Westen tegen Syrië. In interviews ontkent hij glashard dat er fouten zijn gemaakt. Hij komt ermee weg door zijn milde voorkomen en de maatpakken die hij draagt."
Zal het helpen als hij zijn fouten toegeeft?
"Het is beter dan niks, al is de kans dat hij dit doet verwaarloosbaar. Zeker nu hij in die overwinningsroes verkeert. In theorie zou hij rekenschap kunnen geven van het feit dat er veel fout is gelopen, dat hij mede verantwoordelijkheid draagt. Hoe hypocriet en ongeloofwaardig dat ook is."
'De oppositie is de grote verliezer, Assad de minder grote verliezer'
"Onder een groot deel van de bevolking heerst moeheid. Mensen zijn bereid te leven onder een dictatoriaal regime, als dat maar betekent dat ze veilig kunnen leven, dat hun kinderen terug naar school kunnen en dat er iets van levenskwaliteit is. Een leider zou iets met dit gegeven kunnen doen, in plaats van met beschuldigende vinger te wijzen."
Gaat de overwinning van Trump iets veranderen aan het conflict in Syrië?
"Onder Obama was er al weinig steun voor rebellen in Syrië. Nu valt die steun helemaal weg. Trump gaat mee in de slordige definitie die door Poetin en Assad wordt gebruikt voor terroristen, waar iedereen die tegen Assad vecht onder wordt geschaard. Hij reduceert zijn Syrië-beleid tot één zinnetje: bomb the shit out of them."
"Het is opvallend dat Assad en Poetin met hun offensief in Aleppo niet wachten tot Trump aan de macht is. Ze gebruiken het politieke vacuüm dat is ontstaan om de rebellen op hun knieën te dwingen. Ze proberen Aleppo in handen te krijgen voordat Trump daadwerkelijk aan de macht is. Hij zal dan moeten omgaan met het feit dat Assad en Poetin de overwinnaars zijn."