Direct naar artikelinhoud
voorbeschouwingRutte op bezoek bij Trump

Wanneer haalt Rutte het lijstje uit zijn borstzak? ‘Donald, ik maak mij zorgen...’

De begroeting is het makkelijkste onderdeel van de ontmoeting tussen Donald Trump en Mark Rutte. Want van de Nederlandse premier wordt verwacht dat hij daarna wat pijnpunten op tafel legt. Blijft het wel gezellig? 'Rutte gaat geen granaten afschieten.'

Op de linkerfoto premier Mark Rutte tijdens zijn bezoek aan het Witte Huis in 2011. Hij sprak toen in The Oval Office met de toenmalige president Obama. Dit keer zal hij daar president Trump (rechterfoto) ontmoeten. De rechterfoto werd gemaakt tijdens het bezoek van de Japanse premier Abe op 7 juni.Beeld AFP / AP

Premier Mark Rutte zit maandagavond om acht uur Nederlandse tijd enigszins ongemakkelijk tegenover de Amerikaanse president Donald Trump in het Witte Huis. Natuurlijk zullen ze elkaar allereerst hartelijk begroeten, waarna Rutte opgewekt zal zeggen dat Nederland en de Verenigde Staten tientallen miljarden dollars aan elkaar verdienen - 60 miljard Donald! Maar het daarop volgende gesprek van een uur wordt ingewikkelder.

In het borstzakje van Rutte zit namelijk een pijnpuntenlijstje met daarop allemaal onderwerpen die minder gezellig zijn. Een dreigende handelsoorlog tussen de VS en de EU,  zijn pogingen om EU-leiders te beledigen en uit elkaar te spelen , de beperkte Nederlandse defensie-uitgaven en de internationale steun die Nederland zoekt, maar niet altijd vindt, om Rusland aansprakelijk te stellen voor het neerhalen van vlucht MH17. En dan zijn er ook nog zorgen over Trumps inreisverbod voor moslims uit bepaalde landen die via Schiphol Amerika proberen te bereiken.

Wanneer haalt Rutte het lijstje uit zijn borstzak? ‘Donald, ik maak mij zorgen...’

Als de lijst iets duidelijk maakt, is het wel hoezeer de relatie van Nederland met de ooit zo vanzelfsprekende bondgenoot Amerika onder druk is komen te staan. Diplomaten laten er geen twijfel over bestaan dat Rutte vandaag de nadruk zal leggen op de uitstekende handelsrelatie die de landen ‘al vierhonderd jaar’ met elkaar onderhouden. ‘Maar het hoort bij een goede relatie dat je ook moeilijke onderwerpen bespreekt.’

Zo’n gesprek over netelige kwesties verloopt niet erg confronterend met een wereldleider als Trump. Daar heeft ons kleine land de positie niet voor en bovendien staan er te veel euro’s op het spel. ‘De premier maakt zijn punt, misschien in de vorm van een vraag. Maar hij gaat geen enorme granaten afschieten. Daarvoor zijn de belangen te groot’, zegt Jaap de Hoop Scheffer, oud-minister van Buitenlandse Zaken.

Handelsoorlog en de EU

De omvang van de wederzijdse handelsbelangen zijn inderdaad enorm. Nederland is de derde investeerder in de VS en exporteert jaarlijks voor bijna 26 miljard euro aan goederen en diensten naar het land. Omgekeerd is de VS de grootste investeerder in Nederland en verkoopt het hier jaarlijks voor het dubbele aan spullen. Niet voor niets zit de minister voor Buitenlandse Handel, Sigrid Kaag, vandaag naast Rutte in de Oval Office.

Op aandringen van Washington nemen zelfs de ceo’s van vijf grote Nederlandse bedrijven plaats in een kamer naast de Oval Office, zodat Trump na zijn gesprek met Rutte ook nog een half uur heeft om hun pitch aan te horen. Het gaat om Aegon, NXP, Philips, Shell en Schiphol. 

Maar de dreigende handelsoorlog tussen de VS en de EU - die Rutte dus zeker wil aankaarten - zal boven hun hoofden hangen. Rutte is de eerste EU-leider die bij Trump langsgaat sinds de VS invoerheffingen instelden op staal en aluminium uit de EU, waarna tegenmaatregelen volgden. Volgens EU-president Donald Tusk moet de unie zich voorbereiden op worstcasescenario's.

Twitter bericht wordt geladen...

Rutte heeft de verwachtingen over zijn bemiddelingspoging  vooraf getemperd. Vrijdag wees hij erop dat eerdere bezoeken - voordat de handelsoorlog uitbrak - aan Trump van onder anderen de Duitse bondskanselier Merkel en de Franse president Macron niets hebben opgeleverd. ‘De heffingen, het terugtrekken uit de Iran-deal: hij deed het toch. Ik denk niet dat mijn bezoek maandag grensverleggend zal zijn.’

Rutte moet er bovendien rekening mee houden dat Trump de bal direct terugkaatst als hij zich te veel op de vingers getikt voelt. De Amerikaanse president zou de persoonlijke aanval kunnen kiezen, zoals  hij deed met de Canadese premier (‘er is een speciale plek in hel’ voor Trudeau) of de Britse premier May (‘zwak’ en belast met een ‘schooljuffentoontje’).  

Maar Trump kan na een weerwoord van Rutte over de handelstarieven ook kiezen voor een  aanval op de EU als geheel. Die is ‘opgericht om van de VS te profiteren’, zei hij vorige maand. Zal Rutte er dan voor kiezen om de EU hartstochtelijk te verdedigen? Zijn VVD-partijgenoten zullen op zijn minst de wenkbrauwen optrekken als ze Rutte horen in een lofzang over de EU. Of staat hij Trump toe om het Europese project verder af te branden zonder enige vorm van tegenspraak? Dat zal Rutte weer niet in dank worden afgenomen door zijn Europese bondgenoten. Beide opties zijn niet aantrekkelijk voor Rutte.

Klein defensiebudget

Maar de echte achilleshiel van Nederland is het gebrekkige defensiebudget, weet Trump. Nederland blijft ver onder het gemiddelde dat andere Europese landen uitgeven aan de veiligheidsparaplu van de NAVO. Het geduld van het Amerikaanse volk is op om de rekening telkens te betalen, heeft Trump al eerder per telefoon tegen Rutte gezegd.

Trump zal de premier vandaag daarom zeker vragen welke hulp Nederland nog wèl wil geven om de wereld veilig te houden. De kans is groot dat de president zelf een suggestie doet. Aangezien Nederland stopt met de Mali-missie, kan het die militairen voortaan misschien inzetten voor de nieuwe stabilisatiemissie in Irak. ‘Or don’t you want to help fight terrorism in your backyard, Mark?’, zou Trump zomaar kunnen zeggen.

De exacte woorden die het duo wisselen: het blijft gissen. Zulke gesprekken tussen regeringsleiders vinden achter gesloten deuren plaats, zonder journalisten. Ze spreken elkaar direct aan, zonder tolk. Het publiek weet zodoende achteraf niet precies wat er is gezegd.

Gevoelige dossiers

Zeker over een gevoelig dossier als MH17 zal Rutte die vertrouwelijkheid niet betreuren. Nederland wil Rusland aansprakelijk stellen voor het neerhalen van het toestel. Trump wil de banden met Moskou juist aanhalen. Maar Rutte kan het zich niet veroorloven dat onenigheid hierover naar buiten komt.

Achter gesloten deuren

Ook het gesprek over het toelaten van Amerikaans personeel van de immigratiedienst op Schiphol ligt zo gevoelig dat Rutte dat liever achter gesloten deuren voert. Rutte wil verder onderhandelen met Trump over de Amerikaanse controles, maar binnen zijn coalitie is daar stevige kritiek op. D66 vreest dat Amerikaanse ambtenaren straks op Nederlands grondgebied vooral moslims gaan weren vanwege Trumps inreisverbod. Dat beschouwt een Kamermeerderheid als discriminatie.

Dit onderdeel van het gesprek kan des te pijnlijker worden omdat Rutte onlangs de tv-beelden van migrantenkinderen die in de VS worden gescheiden van hun ouders ‘schrijnend’ noemde, en daaraan toevoegde dat Nederland hierover ‘in gesprek is’ met de Amerikanen.

De ontmoeting, die vast gezellig begint, kan zo alsnog gespannen eindigen. Het is alleen al daarom de vraag of Trump aan Rutte de waardering zal geven die hoort bij zijn status als senior Europese bondgenoot. Rutte mag hopen dat hem het lot bespaard blijft dat een Nederlandse generaal ooit trof. Die hoorde na een gesprek met zijn Amerikaanse evenknie: ‘Have a safe trip back home to Scandinavia!' Kortom: we moeten de indruk die wij Nederlanders achterlaten niet overschatten.

Pijnpuntenlijstje Rutte voor Trump:

1. We verdienen miljarden aan elkaar, maar hoe lang nog?

2. Dreigende handelsoorlog/relatie met de EU

3. Defensiebudget

4. Steun voor MH17

5. Inreisverbod moslims

Op bezoek bij de onvoorspelbare Trump, hoe pak je dat aan?

 Kiest Rutte voor meebewegen of voor een standvastige houding? Moet Rutte kiezen voor de Merkel- of Macron-benadering? Abe of Trudeau?