De Rijksvoorlichtingsdienst meldt in het persbericht over het gesprek tussen de twee leiders dat de relatie tussen Nederland en de VS, de internationale handel en de samenwerking op het gebied van veiligheid op de agenda staan. Maar belangrijker dan speculeren wat er exact gezegd gaat worden, is de vraag of een gesprek met Trump überhaupt iets concreets kán opleveren, stellen meerdere experts met klem.
"We zien dat Trump het ene moment dit zegt, het andere moment iets anders", stelt GroenLinks-kamerlid Bram van Ojik. "Dat doet hij al anderhalf jaar. Je zou er bijna een beetje cynisch van worden." Wat de parlementariër betreft, zouden in elk geval grote thema's als het klimaat, de Iran-deal, Noord-Korea en de handelsoorlog ter tafel moeten komen. "Ik denk dat ze het lijstje afwerken en na afloop zeggen dat het een goed gesprek was. Dan schudden ze de handen en zullen ze vooral benadrukken dat het belangrijk is om in contact te blijven. Het is nuttig als Trump Rutte herkent als ze elkaar tegenkomen."
Symbolisch gesprek
Maar het is reëel om de verwachtingen laag te houden, stelt Van Ojik. "Ik denk dat er meer te bereiken is met gesprekken op andere niveaus, zoals tussen ministers of de staf van Trump. Het gesprek tussen Rutte en Trump is niet zinloos, maar meer symbolisch dan inhoudelijk."
Oud-minister en PvdA-kamerlid Lilianne Ploumen (PvdA) vindt dat er naast de handelsoorlog en de NAVO ook andere onderwerpen op de agenda zouden moeten staan. "Het is goed dat Rutte erheen gaat, want de VS is nog altijd een belangrijke bondgenoot van Europa en Nederland", aldus Ploumen. "Rutte moet de moeilijke thema's niet uit de weg gaan. Denk hierbij aan de moslimban en het bredere immigratiebeleid van de VS."
Dat vindt ook mensenrechtenorganisatie Amnesty International. "Wij hebben twee belangrijke punten", stelt Paul Helsloot. "Ten eerste het scheiden van kinderen van hun families die als migranten de VS binnenkomen. Het lijkt nu alsof Trump met zijn executive order alles geregeld heeft, maar in principe kan zo'n scheiding nog steeds gebeuren. In dat besluit staat niks over de snelheid en de urgentie om de families te herenigen."
Historische deal?
Daarnaast vindt Amnesty International dat Rutte Noord-Korea moet aankaarten. "Het regime daar staat haaks op het liberale gedachtegoed van de premier", beklemtoont Helsloot. "Er is in Noord-Korea geen vrijheid van meningsuiting en 120.000 mensen zitten vast zonder eerlijk proces. Ze zitten voor onbepaalde tijd vast in werkkampen waar sprake is van martelingen, mishandeling en ondervoeding. De historische nucleaire deal die Trump met Noord-Korea probeert te sluiten, wordt pas écht historisch als je de enorme schending van de mensenrechten in Noord-Korea meeneemt. Nu wordt dat thema volledig genegeerd."
Ook de internationale handelsoorlog die Trump de laatste weken voert, zal zonder enige twijfel een onderwerp zijn dat Rutte vanuit zijn liberale inborst graag even aansnijdt, denkt buitenlandexpert Tony van der Togt van instituut Clingendael. "Ik kan mij goed voorstellen dat Rutte een pleidooi voor de liberale handelsorde gaat houden die óók in het belang van de VS zelf is. Maar het is maar de vraag hoe veel indruk dat op Trump maakt, als je ziet dat zijn eigen adviseurs hem al niet hebben kunnen overtuigen."
MH17 geen urgentie
Een andere heikel onderwerp dat Rutte niet kan negeren is het geflirt van Trump met Rusland en het onderzoek naar de MH17-ramp, denken meerdere experts. "Het is een onderwerp dat voor Trump weinig urgentie zal hebben", denkt Van der Togt. "Maar Rutte zal zijn best moeten doen om de achtergronden, de stand van zaken in het onderzoek en het belang van Nederland en Australië om de kwestie helder te krijgen, duidelijk uit te leggen."
Dat vinden ook de nabestaanden van de slachtoffers van de ramp met de MH17. "Het gaat er niet zozeer om wat Rutte gaat zeggen, het gaat er meer om wat Trump gaat zeggen", stelt woordvoerder Piet Ploeg van de Stichting Vliegramp MH17. "Internationale solidariteit is van cruciaal belang als we willen dat de Russische staat zijn aansprakelijkheid erkent. Rusland heeft een rol gespeeld in het neerhalen van de MH17, en dat weet Washington verrekte goed. Voormalig minister John Kerry suggereerde vlak na de ramp al dat de VS beelden had van de raket die het vliegtuig neerhaalde."
Belerend vingertje
Een ander punt dat Rutte hoog op de agenda zou moeten zetten, is de bezorgdheid over Rusland en zijn houding jegens Europa in bredere zin. "Trump zal vast weer gaan zagen over de 'burden sharing' en de 2 procent-belofte die ook Nederland nog niet nakomt", stelt Van der Togt. "Maar er is natuurlijk zoveel meer aan de hand als het om militaire samenwerking en de NAVO gaat."
Als Trump zich in theorie uit de NAVO zou terugtrekken, zou dat een militaire aardverschuiving betekenen.
Rutte zal vooral een zekere vriendschapsband met Trump moeten proberen te kweken, denkt de buitenlandexpert van Clingendael. "Het zou goed zijn als Rutte helder maakt hoeveel de Amerikanen en Nederland in het verleden voor elkaar hebben betekend", stelt hij. "Breng desnoods Nieuw Amsterdam en de Nederlandse oorsprong van New York in herinnering, al heb ik geen idee of dat dat Trump aanspreekt. Maar als Rutte met een belerend vingertje komt en Trump probeert te vertellen wat hij wel en niet goed doet, dan staat onze premier binnen vijf minuten weer buiten."
Weinig toezeggingen
Het is echter een serieuze vraag wat de machtigste man ter wereld van het gesprek zal onthouden, vreest Van der Togt. "Ervaring heeft aangetoond dat hij zich vooral laat leiden door de laatste persoon die hij gesproken heeft. Wat dat betreft is het jammer dat Rutte de Amerikaanse president op 2 juli spreekt, veertien dagen vóór zijn top met Poetin."
Het zou heel fijn zijn als Rutte enige duidelijkheid zou kunnen krijgen over de buitenlandse koers die Trump voor ogen heeft, bijvoorbeeld op het gebied van Rusland, stelt Rusland-kenner Nicolaas Kraft van Ermel van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). "De kans is reëel dat Trump voor steun van Nederland voor het verlichten van de sancties tegen Rusland gaat pleiten", denkt hij. "Al is dat geen reële wens van hem, want het Amerikaanse Congres heeft alle pogingen om dat te doen geblokkeerd. Die zeker voor zijn doen consequente houding van Trump doet wel vermoeden dat Rutte ook op het gebied van MH17 weinig harde toezeggingen van de president gaat krijgen."
Wispelturige houding
Een ander dossier dat Europa zorgen baart, is de wispelturige houding van de VS jegens de NAVO. "Europa kan zich alleen maar een harde lijn tegenover Rusland veroorloven als we niet bang hoeven te zijn dat de Russische tanks binnenkort in Den Haag staan", legt Kraft van Ermel uit. "De artikel 5-garantie uit de NAVO-statuten, die lidstaten garandeert dat andere leden te hulp schieten als zij worden aangevallen, biedt de garantie tegen die angst. Als Trump zich in theorie uit de NAVO zou terugtrekken, zou dat een militaire aardverschuiving betekenen."
Overigens denkt de historicus niet dat het zo’n vaart zal lopen. “De NAVO is iets anders dan een klimaatakkoord of een Iran-deal. Het Amerikaanse veiligheidsbeleid na 1945 is gebaseerd op de gedachte dat de VS niet weer gedwongen wil worden Europa te hulp te schieten, zoals dat bij de twee wereldoorlogen het geval was. Als Trump die koers wil wijzigen, zijn er echt wel wat machtige mensen in Washington die op de rem trappen.”
Assertieve houding
Bij het bespreken van de moeilijke onderwerpen, zoals de Amerikaanse buitenlandpolitiek, moet Rutte wat PvdA-coryfee Ploumen betreft een assertieve houding aannemen. "We hebben gezien wat er gebeurd is met Emmanuel Macron en Justin Trudeau, die juist heel vriendelijk waren tegenover Trump. Dat werkte blijkbaar niet." Daar sluit SP-kamerlid Karabulut zich bij aan. "Ik zou Rutte graag willen zeggen: gedraag je alsjeblieft niet als het schoothondje van Trump, hij kan dat goed hebben. Het is ook gebleken dat de ene na de andere leider hem heeft geprobeerd te paaien, zonder resultaat. Hoewel we een klein landje zijn, kan Rutte het voortouw nemen in Europa. We staan als land bekend om onze diplomatieke kwaliteiten."
Van Ojik denkt echter dat een poging tot vleierij beter werkt bij de Amerikaanse president. "Ik zou zeggen: Trump, u bent zo goed in het sluiten van deals, help ons om Rusland tot medewerking te bewegen, zodat Trump dat de volgende keer als hij Poetin spreekt aankaart." Met die toezegging zou de ontmoeting wat de parlementariër betreft geslaagd zijn. "Als Rutte bereid is hard te spelen, kan hij noemen dat Nederland een grote investeerder in de VS en een belangrijke handelspartner is. Misschien is Trump daar gevoelig voor."
NUjij: Uitgelichte reacties