Hoe de ‘Stop Soros’-wet Hongarije gaat veranderen
Hongarije was al een vesting, en haalt nu ook de ophaalbrug op. Woensdag stemde het parlement in Boedapest voor een groot pakket aan anti-migratiemaatregelen. Terwijl de Europese regeringsleiders komende zondag tot een gezamenlijke oplossing hopen te komen, geeft de rechts-nationalistische Hongaarse premier Viktor Orbán alvast een schot voor de boeg. Wat verandert er in Hongarije?
1. Hulp aan papierloze migranten strafbaar
Hongaren die migranten zonder asielstatus de helpende hand toesteken, kunnen voortaan een celstraf krijgen oplopend tot een jaar. Het gaat om hulp in de vorm van bijvoorbeeld voedsel, geld of brochures over het Hongaarse asielsysteem. Het kabinet-Orbán heeft de maatregel omgedoopt tot ‘Stop Soros’, een verwijzing naar de steenrijke Amerikaanse filantroop George Soros. Soros staat bekend om zijn pro-migratiestandpunten, en steunt tal van non-gouvernementele organisaties (ngo’s).
De wetswijziging is een klap in het gezicht van mensenrechtenorganisaties. Wie van hulp verdacht wordt, kan een gebiedsverbod krijgen voor een zone van 8 kilometer aan de Hongaars-Servische grens. ‘Concreet bewijs hoeft er niet tegen je te bestaan’, zei András Léderer van Helsinki Committee, een ngo die juridische bijstand geeft aan migranten, eerder tegen de Volkskrant. Léderer vreest dat zijn werk onmogelijk zal worden.
2. Geen asiel voor wie uit veilig derde land komt
Migranten die vanuit een ‘veilig derde land’ bij de grens aankloppen, hebben voortaan geen recht meer op een beschermde status of asiel, ruwweg zoals staatssecretaris Mark Harbers (Justitie en Veiligheid) dat ook in Nederland voorstelt. Een voorbeeld van zo’n veilig derde land is volgens de Hongaarse regering buurland Servië. Immers, zo zegt Boedapest: een Syriër verkeert daar niet in levensgevaar. Nu al wijst Hongarije asielzoekers aan de grens geregeld terug op basis van deze redenering. Na woensdag ligt die in de wet verankerd.
Vluchtelingenorganisatie UNHCR bestrijdt dat Servië een veilig derde land is: migranten leven er vaak in abominabele omstandigheden, de toegang tot scholing is slecht geregeld. Hongarije dreigt met deze bepaling het hele asielsysteem dicht te gooien. De enige route die straks nog openligt voor, zeg, een Syrische asielzoeker, is via de luchthaven.
3. Grondwetswijziging: niet langer gedwongen opname vluchtelingen
Hongarije mag niet langer van buitenaf gedwongen worden om ‘buitenlandse volkeren’ binnen de eigen landsgrenzen op te nemen. Die bepaling is nu opgenomen in de grondwet. Daarmee gooit premier Orbán opnieuw een grote knuppel in het Europese hoenderhok. In september 2015 hadden de EU-lidstaten juist besloten tot de verplichte spreiding van asielzoekers. Hongarije stemde net als Tsjechië, Roemenië en Slowakije tegen, maar werd weggestemd.
De ‘asielquota’ schreven voor dat Hongarije een kleine 1.300 vluchtelingen zou overnemen van Griekenland en Italië. Orbán weigerde. Om zijn gelijk te halen, schreef hij in 2016 een referendum uit waarin hij Hongaren vroeg of ze aan de verplichte quota wilden meedoen. Ruim 98 procent zei ‘nee’ na een enorme anti-vluchtelingencampagne in de media. De opkomst was niet hoog genoeg om het referendum rechtsgeldig te maken.
4. Administratieve rechtbanken
Er komt een reeks ‘administratieve rechtbanken’ voor zaken omtrent asiel, demonstratierecht, politiegeweld of publieke aanbestedingen. Daaronder valt een nieuw Hof van Beroep, waarvan de president zal worden gekozen door het parlement. Orbáns Fidesz-partij heeft een tweederde meerderheid: de deur naar een politieke benoeming staat open.
Volgens de Hongaarse regering hebben andere Europese lidstaten ook zo’n systeem met administratieve hoven, en is er dus niets mis mee. Maar de voorbije acht jaar heeft Orbán al op tal van plekken in het rechterlijk systeem partijvrienden benoemd. Zo kreeg Tünde Handó, die dicht bij Orbán staat, als voorzitter van het Nationaal Juridisch Bureau veel macht bij de benoeming, aansturing en evaluatie van rechters.