Horst Seehofer maakt het de Bondskanselier maar moeilijk, maar waar is de minister op uit?

Maandagmiddag twee uur stonden  in Duitsland twee persconferenties op de rol, een in Berlijn en een in München, een van Angela Merkel en een van Horst Seehofer, onderwerp in beide gevallen de toxische ruzie over het Duitse – en het Europese – asielbeleid. Zo’n ongelukkige planning is niet per ongeluk; niet in Duitsland.

Het voorval is illustratief voor de slechte verstandhouding tussen de Bondskanselier en haar minister van Binnenlandse Zaken, maar nog meer voor de werkwijze van de CSU, de regionale partij met internationale invloed, de partij die al sinds 1946 met succes het motto ‘Beieren first’ naleeft.

Hoe komt de CSU aan haar machtspositie en aan haar zelfvertrouwen dan wel zelfoverschatting? Beieren, zo wordt geregeld gesteld, is het Texas van Duitsland, met het verschil dat men er geen cowboyhoed pleegt te dragen, maar een jagershoedje. Ook schieten ze in München alleen verbaal met scherp. Maar Beieren en Texas delen een ronkende economie, en liefde voor rechtshandhaving, christendom, nationalisme en het sluiten van de zuidgrens. 

Hegemonie

Natuurlijk leven er in Beieren ook mensen met andere, progressievere ideeën. Maar het overheersende beeld van Duitslands zuidelijkste deelstaat, valt samen het wereldbeeld dat uitgedragen wordt door de CSU. Dat komt omdat de partij tussen 1966 en 2008 met een absolute meerderheid regeerde. Daarna was de FDP vier jaar lang noodgedwongen coalitiepartner, maar in 2013 herstelde niemand minder dan Horst Seehofer de hegemonie.

In deze wetenschap is de angst voor de hijgende adem van de AfD goed te begrijpen. In de peilingen staat de AfD in Beieren nu op 13 procent, de CSU op 42. Niet genoeg.

De partijgeschiedenis is overzichtelijk en gedomineerd door mannen, zoals CSU-politici het leven graag zien. Om de hoogte- en dieptepunten van tweeënzeventig jaar CSU te kennen, volstaan vier namen: Strauss, Stoiber, Seehofer en Söder. Behalve de eerste letter van hun achternaam delen ze ook een paar karaktereigenschappen.

Alle vier staan ze te boek als ongelikt, onbescheiden, polariserend, maar uitgerust met een uitstekend machtsinstinct. Ook Seehofers voorgangers wisten CDU tot waanzin te drijven, om op het laatste moment net ver genoeg in te binden om hun machtspositie niet op de tocht te zetten.

Adenauer

Zoals het hoort in traditieminnende gezelschappen, heeft de oudste van de vier mannen de meest mythische proporties. Politcus Franz Josef Strauss (1915-1988), zoon van de slager Franz Josef Strauss, wist zich in de eerste jaren van de Bondsrepubliek een invloedrijke positie in Berlijn te verschaffen, in de coterie van Konrad Adenauer. Hij was onder andere diens minister van Atoomzaken en van Defensie.

Aan Strauss dankt Beieren, dat voor de nazitijd in Noord-Duitsland bekend stond als nauwelijks geïndustrialiseerde regio vol licht aangeschoten folkloreboeren, zijn economische en technologische opmars. Hij sluisde niet alleen miljoenen, maar ook bedrijven naar zijn Heimat. Het resulteerde in een deelstaat met een BNP dat, was Beieren een zelfstandige staat, mee zou kunnen doen in het linkerrijtje van Europese economieën.

Euro

Strauss’ opvolger Edmund Stoiber, Duitslands bekendste tegenstander van de euro, schopte het op een haar na tot bondskanselier van Duitsland. In 2002 verloor maar nipt van Gerhard Schröder.

CSU-ers zijn niet alleen hard tegen hun Berlijnse zuster, ook intern is de strijdcultuur meedogenloos – bij voorkeur worden er huwelijksproblemen en buitenechtelijke kinderen in het spel gebracht om de tegenstander uit te schakelen.

Afgelopen najaar verloor Seehofer (68) zo’n machtstrijd van Markus Söder (51), de huidige minister-president van Beieren – Seehofer verdenkt zijn opvolger ervan aan Bild te hebben doorgebrieft dat hij een buitenechtelijke zoon heeft. Söder was in zoverre coulant dat hij Seehofer een ministerschap in Berlijn gunde, op schoot bij zijn rivaal Angela Merkel.

Blauwwitte ruit

Nog even terug naar de persconferentie in München, waar Seehofer plaatsnam voor het behang met de Beierse blauwwitte ruit. Er speelt een lachje om zijn mond als hij Merkel succes wenst bij het vinden van een Europese oplossing. Maar als het niet lukt, zegt hij, zet hij zijn plan door en gaan op 1 juli de grenzen dicht. ‘Het gaat niet alleen om het functioneren van de rechtsstaat, maar ook over de geloofwaardigheid van mijn partij.’

Het blijft de vraag welke trofee deze man in zijn politieke nadagen wil binnenslepen: een strenger asielbeleid, of het einde van Angela Merkel?