Merkel krijgt tot 1 juli voor vluchtelingenplan, Seehofer slijpt de messen
De CSU geeft Merkel een beetje uitstel om een nieuw Europees vluchtelingenplan te ontwikkelen.
Het was alsof Angela Merkel en Horst Seehofer vandaag de klok veertien dagen vooruit draaiden op de tijdbom die vorige week onder hun regering rolde. De geplande ontploffing is nu op 1 juli. Bondskanselier Merkel (CDU) krijgt tot die datum om een nieuwe Europese vluchtelingenaanpak te vinden. Lukt dat niet, dan sluit haar minister van binnenlandse zaken Seehofer (CSU) toch echt de Duitse grenzen.
Dat is waar de christen-conservatieve zusterpartijen CDU en CSU, die in Berlijn samen een fractie vormen, vandaag op uitkwamen: uitstel. Een breuk is voorlopig afgewend. Maar hun meningsverschil blijft in de kern bestaan. Dat gaat over een fundamenteel punt: Merkel kijkt bij de aanpak van vluchtelingen eerst naar Europa en dan pas naar Duitsland. Seehofer andersom.
Merkel verhinderde Seehofer vorige week zijn 'masterplan migratie' te presenteren. Sindsdien is het mot
Asielstrijd
Haast gelijktijdig spraken ze de pers toe: Merkel in Berlijn, Seehofer in München. Beiden hadden kort daarvoor van hun partijbesturen rugdekking gekregen voor hun opstelling in de asielstrijd. De CSU-leiding omarmde Seehofers ‘masterplan migratie’ met 63 maatregelen om het Duitse asielbeleid te hervormen, waaronder het plan vluchtelingen die in andere EU-landen geregistreerd staan aan de grens te weren. Dat was de aanleiding voor de strijd met Merkel. Ze verhinderde hem vorige week dat plan te presenteren. Sindsdien is het mot.
Er is nu de merkwaardige situatie dat een regeringscrisis de verlenging ingaat over een plan dat nog niemand van het Duitse publiek heeft gezien. Er werd veel over gesproken tijdens de persconferenties. Seehofer zei opgevangen te hebben dat de CDU het al met 62,5 maatregelen eens is. Hij wist zelf ook niet wat dat halve puntje betekende, maar het ging in ieder geval de goede richting uit, grapte hij.
Bij het CSU-partijbestuur was hij op ‘nog geen vleugje weerstand’ gestuit. In een schriftelijk verklaring stelt het bestuur Europese oplossingen toe te juichen. Maar zolang die er nog niet zijn, moet het ‘geldende Duitse en Europese recht doorgevoerd worden’. Terugsturen aan de grens is ‘onontbeerlijk’ bij de ‘herinrichting van het asielsysteem’.
Automatisme
Merkel hield het erbij dat ze het met 62 van Seehofers maatregelen eens was. Ze sprak over de grote verantwoordelijkheid van Duitsland als sterkste economie in het centrum van Europa. Op eigen houtje de grenzen sluiten – mocht Seehofer daartoe overgaan, dan was dat wel een kwestie die haar bevoegdheden als kanselier raakte, vond ze. Dat klonk als een dreigement. Toch bleef ze vaag en zei herhaaldelijk: “Op wat-als-vragen geef ik geen antwoord.”
Ze benadrukte dat er geen automatisme bestond over hoe het na 1 juli verder gaat. Ook als ze met lege handen thuiskomt, betekent dat voor haar niet dat dús Seehofers grenzen-plan in werking moet treden. Seehofer ziet dat anders. Slechts een Europese oplossing die dezelfde resultaten oplevert als wanneer Duitsland zelf de grenzen dichtdoet, is goed genoeg, zei hij. Biedt Merkel minder, dan is hij vastbesloten zijn eigen plan uit te voeren. Met de voorbereidingen daarvan begint hij alvast.
Merkel gaat ook aan de slag. De CDU-top gaf haar vandaag een ‘sterk mandaat voor onderhandelingen’ met andere EU-landen. Merkel zal proberen vast bilaterale akkoorden te sluiten, voordat op 28 en 29 juni de Europese Raad bijeenkomt. Haar uitgangspunten: Duitsland zal ‘niet unilateraal, niet zonder afspraken en niet ten laste van derden’ handelen. Die drie ‘nieten’ vormen haar filosofie, zei ze, een soort minimumpakket aan Europese solidariteit.
En zo volgen ze nog steeds allebei hun eigen koers: Seehofer de Duits-nationale, Merkel de Europese. Tot de bom barst.
De rechtse tegenpool van Merkel
Toen Merkel de Duitse grenzen opende, lag Horst Seehofer te slapen. Of misschien sliep hij niet, maar hij nam in elk geval niet op toen Merkel hem opbelde in de nacht van 4 op 5 september om hem te consulteren. Seehofer (1949) was minister-president van Beieren, de deelstaat waar de vluchtelingen Duitsland binnen zouden komen.
Die nacht blijft hem achtervolgen. Hij keerde zich fel tegen Merkels welkomstpolitiek. Dat vond hij een onvergeeflijke fout. "Ik zie geen mogelijkheid de kurk weer in de fles te krijgen", zei hij.
Seehofer wordt wel het sociale geweten van de CSU genoemd
Seehofer groeide de afgelopen jaren uit tot de rechtse tegenpool van Merkel. Vroeger waren de rollen omgekeerd, in ieder geval op sociaal gebied: Seehofer hoorde altijd meer bij de linkervleugel, terwijl Merkel een liberaler beleid voorstond. Seehofer staat bekend om zijn sociale bevlogenheid en kennis over sociale thema's: hij wordt wel het sociale geweten van de CSU genoemd.
Sociale dienst van de wereld
De laatste jaren is zijn toon verrechtst op thema's als migratie en culturele identiteit. In 2010 uitte hij zich kritisch over open grenzen: eerst moeten werklozen in Duitsland aan de bak en de buitenlanders die al in Duitsland waren beter integreren, voordat meer mensen van buiten de EU mochten komen. Duitsland kon niet de 'dienst sociale zaken voor heel de wereld zijn'.
De rooms-katholieke Seehofer gaat al decennia mee in de Duitse politiek. Hij was 28 jaar lid van de Bondsdag. Twee keer eerder was hij minister: van 1992 tot 1998 (volksgezondheid) en 2005 tot 2008 (landbouw, onder Merkel). In 1989 kreeg hij onder Helmut Kohl zijn eerste regeringsverantwoordelijkheid: staatssecretaris van arbeid en sociale zaken, een portefeuille die hem op het lijf was geschreven.
In 2008 stapte hij uit het kabinet om minister-president van Beieren te worden. Dat was hij tot maart dit jaar. Zijn exit ging niet echt vrijwillig. Het was duidelijk dat hij zijn tegenstander binnen de CSU, Markus Söder, niet langer de baas kon blijven. Hij werd weggepromoveerd naar Berlijn, maar bleef partijvoorzitter, zodat het gezichtsverlies beperkt bleef.
Seehofer staat bekend om zijn humor, zijn volkse voorliefdes. Hij werd geboren in het Beierse Ingolstadt, waar hij nog woont. Zijn vader was vrachtwagenchauffeur en bouwvakker, zelf studeerde hij af aan de Beierse Verwaltungsschule (bestuurskunde) in München.
Lees ook: Onder druk vecht Merkel voor Europa - én voor zichzelf
De 'asielstrijd' doet de Duitse regering wankelen. Merkel probeert het initiatief terug te winnen. Ze wil snel met Europese leiders om tafel.