Aan de IJssel heeft Erdogan volop vrienden

Je hoeft geen waarzegger te zijn om het te voorspellen: vijf stemdagen in De Scheg zullen uitdraaien op een electoraal cadeau aan de zittende president van Turkije. De Scheg is een gigantisch sportcomplex met een 500 meter lange parkeerplaats. Zo druk is het hier op zaterdag dat een onwetende zou kunnen  denken dat er een beroemde Turkse popster optreedt. 

Informeer op deze lange P bij stembusgangers naar hun electorale voorkeur en je doet automatisch een therapeutische oefening in het omgaan met afwijzende of ietwat vijandige reacties. De Nederlandse pers schrijft vaak lelijk over Erdogan. Die loopt dus ook het risico lelijk te worden bejegend.

Op een plek waar duizenden mensen komen stemmen, heb je gelukkig ook kans vriendelijke en welwillende mensen te treffen. Metin uit Arnhem zegt gewoon voor wie hij hier is: ‘Voor Tayyip Erdogan!’ Süleyman uit Groningen ook: ‘Ik heb onze president gesteund.’ Bülent uit Almelo: ‘Ik heb gestemd op de beste leider die we hebben.’ De echtgenotes van de heren, twee van de drie met hoofddoek, spreken dat niet tegen.

Wie meent dat een sporthal in Deventer niet meer dan een korreltje zand is in de politieke evolutie van Turkije, moet bedenken dat Erdogan deze stemmen aan de IJssel wel eens hard nodig kan hebben. Vorig jaar boekte de Turkse leider een nipte zege in een omstreden referendum over de invoering van een presidentiële republiek. Daarin verdwijnt de functie van premier en kan het staatshoofd per decreet regeren.

De vervroegde Turkse presidents- en parlementsverkiezingen vloeien voort uit dat referendum. In Turkije gaan de kiezers zondag 24 juni naar de stembus – de grote Turkse gemeenschappen in Duitsland, Oostenrijk en Nederland stemmen eerder. Die diaspora was Erdogan vorig jaar veel welgezinder dan kiezers in Turkije. Zeg gerust dat die een substantiële bijdrage leverde aan de door de president gewenste referendumuitslag.

Met en zonder hoofddoek

Turkse Nederlands kunnen stemmen in Amsterdam, Den Haag en Deventer – een halve eeuw geleden werkten vele tienduizenden in Overijssel in de textielindustrie. Op de parkeerplaats van De Scheg komen de Turkse Nederlanders van zo ver als Tilburg en Groningen. Hier leer je óók dat je het electoraat van Erdogan in Nederland niet over één kam kunt scheren. Erdogan heeft jonge en oude kiezers, met en zonder hoofddoek, boze en vriendelijke. 

In de schaduw vlak bij de ingang van het zwembad van De Scheg, staan de aardige vriendinnen Cübra (22) en Cansel (20). Cübra gaat in Zwolle hbo-rechten doen, Cansel doet nu mbo-detailhandel. Ze zijn doorgaans niet met politiek bezig, maar ze hebben wel gezien dat Turkije onder Erdogan enorm in beweging is: nieuwe gebouwen, nieuwe vliegvelden, nieuwe wegen. Erdogan zit om de tafel met de belangrijkste mensen van de wereld. Je krijgt vanzelfsprekend respect voor hem.

Dat hoor ik ook van de 16-jarige jongens Berkant en Cela, die bij De Scheg folders uitdelen van meubelzaak Elit Meubel te Deventer. Ze mogen nog niet stemmen, maar als ze hadden gemogen, dan hadden ze net als hun ouders gestemd: op hém. Hij bouwt vliegvelden, hij geeft miljoenen mensen werk, hij zet Turkije op de wereldkaart: dankzij hém houdt iedereen nu rekening met Turkije.

Dat is misschien wel het belangrijkste dat je bij De Scheg leert: Erdogan is zo’n goede leider,  omdat hij zo duidelijk Leider is. Met de taoïstische wijsheid dat leiders goed zijn als de wereld ze niet kent, moet je hier niet aankomen. Er zijn publicisten en professoren die het respect voor lompe leiders die op brute wijze aandacht opeisen als ‘typisch oriëntaals’ afdoen, maar Donald Trump dwong op dezelfde wijze respect af bij kiezers in een belangrijk westers land.

Alevieten

Ontmoet je rondom De Scheg ook mensen die niet op Erdogan stemmen? Jawel. Bijna een derde van de Turkse gemeenschap in Nederland bestaat uit alevieten, aanhangers van een uit de islam voortvloeiend humanisme dat ‘mijn Mekka is de mens’ als uitgangspunt heeft (en dat niet verward mag worden met het alevitisme Syrië). Op één oude soennitisch-Turkse dame uit Zwolle na, waren alle mensen die vertelden niet op Erdogan te stemmen van alevitische komaf.

Kutsal Sentürk werkt in een shoarmazaak in Oss en is met vrouw Sevil en hun 5-jarige dochtertje naar Deventer gekomen ‘om Erdogan te stoppen nu het nog kan’. Kutsal Sentürk is de enige die graag met achternaam de krant in wil. In de rook van de köfte die voor de ingang van De Scheg worden bereid door eethuis Tatlises, zegt Sentürk: ‘Erdogan is alles aan het afbreken wat in een eeuw secularisme is opgebouwd. Maar het is nog steeds niet te laat.’

De hal van De Scheg is een stembureau in de maat XXL. Aan een stuk of twintig tafels kun je terecht. Aan een grote tafel voorin de hal zitten de leden van het Turkse consulaat in Deventer. Boven de tafel hangt een portret van Mustafa Kemal ‘Atatürk’, aartsvader van de seculiere Turkse republiek. Ruim 4.700 mensen hebben zaterdagmiddag om vier uur al hun stem uitgebracht, net zoveel als de dag ervoor, aldus hoofdconsul Tuna Yücel Modrak. Zij ziet eruit zoals veel Turkse vrouwen in de vorige eeuw eruit zagen, zoals Atatürk het zich wenste: op en top westers. Voor wie net van de parkeerplaats vol 21ste-eeuwse kiezers komt, oogt deze tafel als een zuiver relikwie van een 20ste-eeuws Turkije.