Politicoloog: 'Zusterpartij van Merkels CDU speelt met vuur'
CSU en CDU staan lijnrecht tegenover elkaar over vreemdelingen. De Duitse zusterpartijen zijn dichter dan ooit bij een breuk. 'Bij een val van het kabinet zijn er alleen verliezers.'
Christenpolitici rollen in Berlijn vechtend over straat over de kwestie van de asielpolitiek. Horst Seehofer (CSU), minister van binnenlandse zaken, dreigt vluchtelingen aan de grens te weren zonder toestemming van bondskanselier Angela Merkel (CDU).
Het CSU-partijbestuur geeft hem daartoe maandag mogelijk groen licht. Daarmee dreigt een breuk tussen zusterpartijen CSU en CDU, die in de Bondsdag een gezamenlijke fractie vormen. Het zou Merkel IV in gevaar brengen.
Zo ver is het nog niet. Beide fracties gaan eerst nog met elkaar praten onder bemiddeling van Bondsdagvoorzitter Wolfgang Schäuble (CDU), vanwege diens anciënniteit door beide zijden gerespecteerd. De Beierse CSU speelt in deze kwestie met vuur, zegt Werner Weidenfeld, politicoloog aan de universiteit van München. Toch maakt hij zich nog geen grote zorgen. "Ze hebben het nog onder controle. De CSU gaat vaak tot aan de grens, maar niet eroverheen."
Ze zijn op een punt in hun carrière waarop ze zich druk maken over hun historische erfenis: hoe wil ik worden herinnerd?
Waarom speelt de CSU het zo hard?
"In het najaar zijn in Beieren verkiezingen: de CSU profileert zich, om daar de absolute meerderheid te behouden. Tot zover niets sensationeels, zo gaat het altijd. Het succes van de CSU in Beieren hangt samen met de bijzondere rol die de partij in Berlijn speelt: ze moet op dat podium tonen dat ze de Beierse belangen overbrengen aan 'de anderen' in Duitsland. Blijven ze onopgemerkt in Berlijn, dan lijden ze in Beieren verlies. Ze moeten dus zelfbewustzijn tonen, controverses zoeken, aandacht trekken."
Toch lijkt er meer aan de hand?
"Dit is een normale strijd tussen CDU en CSU, maar er zit wel een extra scherpte aan. Niet alleen door de actualiteit rond het Bamf-schandaal (het verblijfsvergunningenschandaal in Bremen, red.) en de moord op de minderjarige Susanna door een afgewezen asielzoeker (in Wiesbaden eind vorige maand, red.), maar ook door de persoonlijke levensfase van Seehofer en Merkel.
"Ze zijn op een punt in hun carrière waarop ze zich druk maken over hun historische erfenis: hoe wil ik worden herinnerd? Seehofer staat aan het einde van zijn loopbaan. Zijn ambt als minister-president van Beieren heeft hij gedwongen opgegeven. Hij zag de nieuwe man daar, Markus Söder, niet zitten. Hij verkeert in een wat opgewondener staat dan normaal.
"Voor Merkel is de kwestie heel belangrijk. Ze heeft in de vluchtelingenkwestie een voor haar doen ongebruikelijke symboolpolitieke koers gevaren. In de geschiedenisboeken zal dat altijd een hoofdstuk zijn. Dat wil ze niet kapotmaken."
Dus botsen ze nu frontaal. Is een breuk te vermijden?
"Dat zullen beiden wel proberen. Bij een breuk en een val van het kabinet zijn er alleen verliezers, dat weten beide kampen. Hoewel de CSU misschien nog wel de meeste schade kan hebben. Bij geen enkele andere partij is het populair wat Seehofer nu doet, daar klinkt sympathie voor Merkel.
Eén keer eerder stonden de christen-democraten zo dicht bij een breuk, in 1976
"Een breuk hoeft niet per se op nieuwe verkiezingen uit te lopen: Merkel heeft nog opties, ze kan bijvoorbeeld de Groenen in de regering halen. Dan is de CSU uitgespeeld. De partij kan dan geen aandacht meer op zich vestingen in de maanden tot de stembusgang in Beieren. En wat kunnen de CSU-leiders dan aan de Beierse kiezers tonen? Geen resultaten, geen asielplan dat uitgevoerd wordt, enkel een mislukte regering. Niemand stemt op querulanten, ook in Beieren niet."
Zijn CDU en CSU ooit eerder zo dicht bij een breuk geweest?
"De huidige situatie is uitzonderlijk gespannen. Eén keer eerder stonden de christen-democraten zo dicht bij een breuk, in 1976. Het conflict ging toen tussen CSU-leider Franz Josef Strauss en CDU-leider Helmut Kohl. Strauss dreigde de CSU in heel Duitsland met deelstaatverkiezingen te laten meedoen, waarop Kohl dreigde dat de CDU ook in Beieren zou aantreden. Toen draaide Strauss bij."
Hoe gaat het nu verder?
"Wat ik verwacht: het CSU-bestuur zal maandag steun uitspreken voor Seehofer, maar níet zeggen: we dragen je op om op eigen houtje bij de Duitse grenzen mensen terug te sturen. Alleen al niet omdat in het partijbestuur ook invloedrijke pro-Europese leden zitten, zoals vicevoorzitter Manfred Weber, die de christen-democratische fractie leidt in het Europarlement.
"Wat we de komende dagen en weken zullen zien in Berlijn zijn politiek-intellectuele vingeroefeningen, met aan het eind een compromis dat ervoor zorgt dat Seehofer noch Merkel gezichtsverlies lijdt. Het zal iets zijn als: we kiezen een Europese oplossing, maar tot het moment dat die er is, maken we uitzonderingen."
Lees ook:
Angela Merkel in clinch met eigen minister over asielpolitiek
Vandaag wilde de Duitse minister van binnenlandse zaken Horst Seehofer zijn langverwachte masterplan migratie presenteren aan de pers. Maar opeens is die presentatie uitgesteld naar een nog onbekende datum. De reden: onenigheid met Angela Merkel.