Onschuldige grondeigenaren draaien op voor torenhoge kosten drugsdumpingen

‘Ik ben er gewoon kapot van, het is een nachtmerrie.’ Deze woorden sprak een wanhopige grondeigenaar uit Eindhoven vorig jaar augustus voor de rechtbank van Den Bosch. Hij had samen met zijn zus en moeder een afgelegen weiland van zijn in 2014 overleden vader geërfd in het Noord-Brabantse dorp Nuenen. Tot twee keer toe werd hier drugsafval gedumpt.

De gemeente liet het chemische spul met het oog op de volksgezondheid en de bodemschade meteen opruimen, zonder de erfgenamen hiervan op de hoogte te stellen. Zij kregen wel de rekening gepresenteerd: 45 duizend euro.

Grondeigenaren zijn volgens de wet verantwoordelijk voor de bodemkwaliteit en daarom verplicht het afval op te ruimen. Bijna wekelijks worden gemeenten en natuurorganisaties die grote stukken grond bezitten, opgezadeld met gepeperde rekeningen na opruimacties als gevolg van criminele activiteiten. 

Om gedupeerde grondeigenaren tegemoet te komen, spraken de toenmalige staatssecretaris voor Milieu en de provincies in 2015 in een convenant af dat via een subsidieregeling maximaal de helft van de opruimkosten teruggevorderd kon worden. Het Rijk stelde hiervoor jaarlijks een miljoen euro beschikbaar.

Het convenant loopt op 1 september van dit jaar af, ‘maar een structurele financieringsoplossing – zoals was afgesproken – is er nog niet’, zegt René Beijnen van het subsidieloket in Noord-Brabant, die de regeling voor alle provincies uitvoert. ‘Alleen aanvragen voor dumpingen uit 2017 kunnen nog met terugwerkende kracht worden ingediend.’ Grondeigenaren op wier terrein dit jaar drugsafval wordt gedumpt, draaien volledig op voor de kosten.

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu wil niet ingaan op de vraag of de subsidieregeling wordt voortgezet, omdat er ‘nog antwoord moet worden gegeven op Kamervragen die hierover zijn gesteld door de SGP’, aldus een woordvoerder. 

‘Dit is een maatschappelijk probleem’, zegt Dirk Vreugdenhil, Statenlid voor de ChristenUnie in Gelderland. ‘Er moet snel een goede regeling komen. Je kunt particulieren niet in de kou laten staan.’

Nu het festivalseizoen volop gaande is, hopen de drugsafvaldumpingen zich op. Met name Brabant heeft hier last van, maar in toenemende mate ook Gelderland (zie kader). Criminelen weten de middelen, bestaande uit bijtende zuren en oplosmiddelen, op inventieve manieren te lozen: via de wasstraat, in gierkelders van boeren – die vervolgens het chemische spul nietsvermoedend over hun land uitrijden – of via een afvoerbuis die uit de laadruimte van een voertuig steekt.

‘Laatst is er in Nijmegen een vrachtwagen bij een hennepkwekerij aangetroffen die zo was geprepareerd dat de vloeistof onder het rijden kon worden geloosd’, zegt Vreugdenhil. ‘Zie dat maar netjes op te ruimen.’

Wie is verantwoordelijk?

De discussie over wie verantwoordelijk is voor de opruimkosten van drugsafval speelt al jaren. In 2013 spande een oudere vrouw een rechtszaak aan omdat er op haar bosperceel 44 vaten met chemisch afval waren aangetroffen. Ze weigerde de opruimkosten van 33 duizend euro uit eigen zak te betalen. De Raad van State gaf haar gelijk. De vrouw had niet de Wet bodembescherming overtreden, zoals door het college werd gesteld.

Toch ligt ook de zaak van het weiland in Nuenen bij de hoogste rechter, nadat de rechtbank in Den Bosch bepaalde dat de grondeigenaren de rekening van het aangetroffen drugsafval niet hoeven te betalen. De gemeente doet een beroep op de Woningwet, waarin staat dat de eigenaar zorg moet dragen voor een veilig en gezond terrein.

Maarten Houben, de burgemeester van Nuenen, twijfelt niet aan de onschuld van de grondeigenaren – zo zei hij begin dit jaar – maar hij wil dat de Raad van State zich hier ‘in het algemene belang’ over uitspreekt zodat de jurisprudentie in toekomstige zaken duidelijk is. 

‘Een geweldige klap’, zo ervaart de familie het hoger beroep, zegt advocaat Peter van de Laar. De erfgenamen willen de media niet zelf te woord staan uit angst dat ze worden geassocieerd met criminele activiteiten. ‘Ze voelen zich verdachten in een strafzaak, terwijl ze hier niets aan kunnen doen’, aldus Van de Laar.

Volgens de advocaat heeft het OM in deze zaak onvoldoende gedaan om de daders op te sporen. ‘Er is een uitgebrand busje in het weiland aangetroffen met het chassisnummer, waarmee de daders mogelijk te traceren zijn. Maar er is geen onderzoek gedaan. Het is heel frustrerend hoe de overheid hier is opgetreden.’

Omgekeerde wereld

‘Het is moeilijk in dit soort zaken de daders op te sporen’, zegt Thomas Aling, politiewoordvoerder van de Landelijke Eenheid. ‘De dumpingen vinden buiten het zicht plaats en gebeuren op tijdstippen dat er weinig getuigen zijn. Omdat het om een vies goedje gaat, is er sowieso met handschoenen gewerkt. Het komt weleens voor dat de vaten uit een rijdende bestelbus worden gedonderd. De etiketten zijn vakkundig weggewerkt.’

Grondeigenaren zijn verplicht aangifte te doen van een drugsdumping op hun terrein. Dat eigenaren vervolgens opdraaien voor de hoge kosten noemt Aling ‘de omgekeerde wereld’. ‘Het gevaar bestaat dat eigenaren het gevaarlijke spul eigenhandig wegruimen zodat ze niet de rekening krijgen gepresenteerd. Dit moeten we zien te voorkomen.’

Vanuit de politie, gemeenten en de provincies klinkt de roep om de opruimkosten voor honderd procent te vergoeden. ‘Dit zou gefinancierd moeten worden vanuit de ‘PlukZe-gelden’, geld dat is afgepakt van criminelen’, zegt Johan van den Hout, gedeputeerde Natuur, Water en Milieu van de provincie Noord-Brabant, die zich hier al geruime tijd hard voor maakt. ‘Nu is het geld afkomstig van de Nederlandse belastingbetaler, terwijl het logischer is dat de vervuiler betaalt.’ 

Statenlid Dirk Vreugdenhil uit Gelderland doet een beroep op het morele bewustzijn van drugsgebruikers – zoals de chef van de landelijke recherche, Wilbert Paulissen, eerder dit jaar ook deed. Wie op een festival onder het genot van een pilletje staat te housen, mag wel wat meer stil staan bij de criminele praktijken die dit mogelijk hebben gemaakt, is de gedachte.

‘Als je chocolade koopt zorg je ervoor dat die slaafvrij is’, zegt Vreugdenhil. ‘Bij wiet en xtc is afpersing, onderdrukking en uitbuiting aan de orde van de dag.’

De erfgenamen van het weiland in Nuenen wachten intussen in spanning de uitspraak van de Raad van State af, die later dit jaar wordt verwacht. ‘Ze verkeren in onzekerheid’, zegt advocaat Peter van de Laar.