Veel vertrouwen in Nederlandse nieuwsmedia, maar betalen: ho maar
Voor het eerst heeft het onderzoeksinstituut van Reuters in zijn jaarlijkse mediastudie ook aandachtig naar Nederland gekeken. Drie opvallende conclusies.
1. Veel vertrouwen in nieuwsmedia
Nederlanders oordelen positief over hun nationale nieuwsmedia. Het aandeel respondenten dat het merendeel van het nieuws vertrouwt, is dit jaar gestegen van 51 naar 59 procent. Dat is hoog, internationaal gezien. In het woensdag gepubliceerde Reuters Institute Digital News Report scoren slechts 2 van de 37 onderzochte landen beter: Finland en Portugal. Het deel van de bevolking dat het meeste nieuws niet vertrouwt – 11 procent – is in Nederland zelfs het laagst.
Het rapport is gepubliceerd door het Reuters Institute for the Study of Journalism, een onderzoeksinstituut van de Oxford Universiteit. In het jaarlijkse onderzoek, dat sinds 2012 wordt uitgevoerd, is voor het eerst een diepgravende analyse van Nederland gemaakt, met steun van het Commissariaat voor de Media.
De cijfers passen bij ander, lopend onderzoek van Irene Costera Meijer, hoogleraar journalistiekwetenschap aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze heeft ook meegewerkt aan deze publicatie van het Reuters Institute for the Study of Journalism. ‘De belangrijkste verklaring voor het grote vertrouwen is simpel: de kwaliteit van Nederlandse nieuwsmedia is hoog’, aldus de hoogleraar. ‘Gebruikers zijn tevreden, onder meer omdat deze media een verhaal van meerdere kanten belichten.’
Toch krijgen omroepen en kranten geregeld te horen dat ze bevooroordeeld zijn. ‘Die mening leeft inderdaad, maar bij relatief kleine groepen, zoals een deel van de moslims en een aantal PVV-stemmers’, zegt Costera Meijer. ‘Deze groepen leveren overigens terechte kritiek, met name over hun eigen representatie in het nieuws. Maar er is zeker geen massale trend dat mensen zich afkeren van Nederlandse nieuwsmedia.’
2. Vooral de NOS scoort goed
De NOS is de meest gebruikte nieuwsbron. De gemiddelde Nederlander geeft NOS Nieuws het hoogste rapportcijfer voor betrouwbaarheid: 7,36. Daarna volgt een groep met een 6,7: RTL Nieuws, Nu.nl, de Volkskrant en NRC Handelsblad. De laagste scores zijn voor De Telegraaf (5,9) en GeenStijl (4,4). Wie niet alleen de reputatie van een medium kent, maar er ook gebruik van maakt, oordeelt positiever. Dit speelt vooral bij De Telegraaf, die van lezers een 6,6 krijgt, en GeenStijl – dat krijgt van bezoekers een 5,7.
De eerste twee plaatsen in de ranglijst zijn voor tv-rubrieken. Dat hangt volgens kenners samen met het principe ‘zien is geloven’. De dominante positie van de publieke omroep heeft volgens hoogleraar mediastudies Mark Deuze – niet betrokken bij dit onderzoek – ook een gunstig effect op het vertrouwen in de journalistiek. ‘De publieke omroep is hier veel sterker en dominanter dan in het buitenland, ook op het gebied van nieuws. Dat zie je terug in de cijfers.’
3. Nederland wil gratis nieuws
Nederlanders betalen nauwelijks voor informatie die online wordt gepubliceerd. Van de ondervraagden heeft 13 procent vorig jaar naar eigen zeggen tegen betaling onlinenieuws geraadpleegd, van een los artikel tot een digitaal abonnement. In de categorie ‘Ik betaalde in 2017 niet, maar komend jaar waarschijnlijk wel’ scoort Nederland het slechtst, samen met onder andere het Verenigd Koninkrijk.
Hoogleraar Costera Meijer: ‘Online kun je veel nieuws van goede kwaliteit ‘gratis’ lezen. Nederlanders willen er misschien best voor betalen, maar dat hoeft niet. Waarom zouden ze dan?’
‘De publieke omroep is goed voor het vertrouwen in de media, maar slecht voor de bereidheid te betalen voor onlinenieuws’, zegt Deuze (Universiteit van Amsterdam). ‘Kijk naar de app van NOS Nieuws. Prachtig, maar wel oneerlijke concurrentie voor de kranten. En nog gratis ook.’
In Scandinavië groeit het aantal gebruikers dat betaalt voor onlinenieuws wel, blijkt uit het onderzoek. Noorwegen spant de kroon met 30 procent. Daar zijn relatief weinig uitgevers, die allemaal een betaalmuur om artikelen zetten. Het is dan kiezen of delen.
Nog meer slecht nieuws voor uitgevers: adverteerders vertrokken massaal naar Google en Facebook en adblockers zijn populair. Een kwart van de Nederlandse ondervraagden gebruikt er een om advertenties van nieuwssites te weren.