Direct naar artikelinhoud
ReportageRutte's speech

Rutte vergelijkt EU met John Wayne-westerns en krijgt staande ovatie in Europees Parlement

Premier Rutte koos woensdag met zijn speech in het Europees Parlement ondubbelzinnig voor de EU. Geen vlammende liefdesverklaring, maar een pragmatische erkenning dat een sterkere Unie meer dan ooit noodzakelijk is. Een logische stap voor de man die de nummer 3 – na Merkel en Macron – in Europa wil zijn.

Rutte tijdens zijn speech voor het Europees Parlement.Beeld Reuters

De toespraak viel goed bij de parlementariërs die de moeite hadden genomen (de zaal was halfleeg) om naar Rutte te luisteren. Zijn oproep tot actie (‘Ik sta hier met een serieus gevoel van urgentie’) kon rekenen op instemmend geknik, het aanscherpen van de klimaatambities (geen 40 maar 55 procent minder CO2-uitstoot in 2030) kreeg applaus. Na afloop volgde zelfs een staande ovatie.

De pro-Europese parlementariërs kraaiden victorie bij Ruttes ‘bekentenis’ dat zijn visie op Europa de afgelopen jaren is veranderd. Was de EU voor hem aanvankelijk een economische zaak (markt, munt, vrij verkeer van goederen, kapitaal en werknemers), nu ziet hij de Unie ook als een waardengemeenschap die de rechtsstaat en veiligheid garandeert. Omringd door Poetin, Erdogan en Trump (‘de kring van het kwaad’, volgens de liberale leider Verhofstadt) een voor de hand liggende conclusie.

Pioniers

‘Recente ontwikkelingen maken duidelijk dat de manier waarop we leven, waarop we zaken doen en internationaal samenwerken, niet meer vanzelfsprekend is’, aldus Rutte. ‘De huidige multilaterale wereldorde staat onder de grootste druk in decennia, het geopolitieke machtsevenwicht verschuift. Als EU haar toekomst wil bepalen, moeten we verenigd zijn. Nu meer dan ooit.’

Hij vergeleek de EU-landen met de pioniers uit Amerikaanse John Wayne-westerns die ’s avonds of bij gevaar de huifkarren in een kring zetten om zich te beschermen tegen aanvallers. ‘Hun eenheid gaf ze kracht, stabiliteit en veiligheid. Hetzelfde geldt voor de EU. Eenheid is het fundament van onze kracht. Eenheid bepaalt onze slagkracht. Helaas heeft de Brexit een gat in onze kring geslagen. Positief is wel dat het de andere 27 lidstaten bewuster heeft gemaakt van het belang van eenheid en samenwerking.’

Maar noem Rutte geen EU-Jehova die het liberale blauw voor het Europese heeft ingeruild. Hij blijft de man die het nieuwe Europese meerjarenbudget wil verlagen. Miljarden euro’s meer uitgeven, zoals het parlement wil, leidt volgens hem louter tot meer stemmen voor anti-Europese partijen. De nieuwe taken die hij voor de EU ziet (klimaatbeleid, migratiemanagement, veiligheid) moeten betaald worden door te snijden in de uitgaven voor landbouw en regionale steun.

Rutte blijft ook de man die zich keert tegen een Europees ‘schokfonds’ voor eurolanden in nood. Hij is tegen een EU-leger (‘symboolpolitiek’) en vindt dat de EU zich alleen met grote zaken moet bezighouden en de nationale parlementen een zware stem moet geven. Vraag de burger wat vaker wat hij niet wil, is zijn advies aan de parlementariërs als die volgend jaar op verkiezingscampagne gaan.

Achterbank

Rutte maakte bij de start van zijn derde kabinet afgelopen najaar duidelijk niet meer dreinend op de achterbank van de EU te willen zitten, maar aan het stuur, of indien nodig: bij het rempedaal als de Frans-Duitse motor te hard gaat draaien. Eerder al nam hij weloverwogen de EU-positie over van de voormalige Britse premier Cameron, toen die na het Brexitreferendum de EU-vergadertafel verliet. Sindsdien reizen Rutte en zijn ministers kriskras door Europa om nieuwe allianties te smeden. En met succes, mede omdat Italiaanse, Spaanse en Poolse leiders verwikkeld zijn in binnenlandse kwesties.

Begin maart gaf Rutte zijn eerste ‘Europa-speech’ in Berlijn met negen concrete voorstellen om de EU te verbeteren. Woensdag in het parlement ging het over het belang van de EU in een steeds grilligere wereld. Niet onbelangrijk in dezen: de premier ziet dat een pro-Europese opstelling electoraal loont. De Nederlandse burger is geschrokken van de Brexit en vreest voor de populistische regering in Rome.

Rutte voelt zich op zijn gemak in de Europese arena. Als de sociaaldemocratische leider Bullmann in het parlement hem voorhoudt dat ‘John Wayne’ nooit zijn mannen zou afknijpen (lees: bezuinigen), kinderen zou opsluiten (lees: vastzetten van minderjarige migranten) of bedrijven zou sparen bij belasting (lees: Nederland belastingparadijs), antwoordt Rutte glimlachend dat in het Wilde Westen überhaupt geen overheid bestond. En als de zaal volloopt omdat de stemmingen beginnen, dankt hij met lichte ironie de parlementariërs voor hun plotse massale belangstelling voor zijn betoog.

Wie denkt dat Rutte zich voorbereidt om volgend jaar EU-president Tusk op te volgen – zijn naam wordt steeds vaker genoemd – vergist zich echter, zegt hij na afloop. Hij is geen kandidaat. Zo’n uitspraak doet een ervaren diplomaat verzuchten dat voor de baan van Tusk nooit een officiële kandidaat is: het zijn de leiders die de EU-president aanwijzen.

Rutte slaat alarm in speech voor EU-parlement: ‘Zelfs onze verhouding met de VS is geen vast gegeven meer’

De eenheid van de Europese Unie is volgens premier Rutte harder dan ooit nodig. Met Rusland, China en de Verenigde Staten die elk zagen aan de poten aan de bestaande wereldorde, is gezamenlijk optreden van de EU een bittere noodzaak, aldus Rutte vanmorgen in een toespraak voor het Europees Parlement in Straatsburg.