Direct naar artikelinhoud
AnalyseRutte’s speech

Rutte slaat alarm in speech voor EU-parlement: ‘Zelfs onze verhouding met de VS is geen vast gegeven meer’

De eenheid van de Europese Unie is volgens premier Rutte harder dan ooit nodig. Met Rusland, China en de Verenigde Staten die elk zagen aan de poten aan de bestaande wereldorde, is gezamenlijk optreden van de EU een bittere noodzaak, aldus Rutte vanmorgen in een toespraak voor het Europees Parlement in Straatsburg.

Mark Rutte (links) en voorzitter van het Europees Parlement Antonio TajaniBeeld ANP

‘Ik sta hier met een serieus gevoel van urgentie’, zei Rutte. ‘Recente ontwikkelingen maken duidelijk dat de manier waarop we leven, waarop we zaken doen en internationaal samenwerken, niet meer vanzelfsprekend is. De huidige multilaterale wereldorde staat onder de grootste druk in decennia, het geopolitieke machtsevenwicht verschuift. Als EU haar toekomst wil bepalen moeten we verenigd zijn. Nu meer dan ooit.’

De premier benadrukte het belang van stabiele, op afspraken gebaseerde, samenwerking en vrijhandel tussen landen in de wereld. Hij noemde de EU hét voorbeeld van succesvolle samenwerking: afspraken en compromisbereidheid vergroten de veiligheid en welvaart voor iedereen, aldus Rutte.

Onrust

Maar dat systeem staat onder druk door de toenemende Russische agressie, de economische opmars van China en India, de oorlog in Syrië en onrust in omliggende landen als Turkije en Libië. ‘Zelfs de verhouding met onze belangrijkste bondgenoot, de VS, is geen vast gegeven meer’, aldus Rutte die wees op de Amerikaanse importheffingen op Europees staal en het opzeggen door Amerika van de Parijse klimaatafspraken en het nucleaire akkoord met Iran.

Hij vergeleek de EU-landen met de pioniers uit Amerikaanse westerns die ’s avonds of bij gevaar de huifkarren in een kring zetten om zich te beschermen tegen aanvallers. ‘Hun eenheid gaf ze kracht, stabiliteit en veiligheid. Hetzelfde geldt voor de EU. Eenheid is het fundament van onze kracht. Eenheid bepaalt onze slagkracht. Helaas heeft de Brexit een gat in onze kring geslagen. Positief is wel dat het de andere 27 lidstaten bewuster heeft gemaakt van het belang van eenheid en samenwerking.’

Waardengemeenschap

Rutte vertelde de parlementariërs, in de maar half gevulde zaal, dat zijn visie op Europa is veranderd. Was de EU voor hem aanvankelijk vooral een economische zaak (markt, munt, vrij verkeer van goederen, kapitaal en werknemers) nu ziet hij de Unie ook als een waardengemeenschap die de rechtsstaat en veiligheid garandeert. Hij wees op de unanieme steun van de EU voor Nederland in zijn gevecht met Rusland over het onderzoek naar het neerhalen van de MH17. 

Voor Nederland is het EU-lidmaatschap een gegeven, aldus Rutte. Maar dat wil niet zeggen dat hij voor méér Europa op alle terreinen is. Hij herhaalde zijn pleidooi eerder dit jaar in Berlijn, dat de EU zich moet richten op zaken waar het meerwaarde heeft. Naast de markt, munt en handel zijn dat het managen van migratie, bewaking van de Europese buitengrenzen, veiligheid en klimaatbeleid. De EU zou de uitstoot van CO2 met 55 procent moeten terugdringen, meer dan 40 procent die de EU eerder vastlegde. 

Hij riep de lidstaten opnieuw op hun beloften na te komen over de digitalisering van de economieën. Uitvoering van alle plannen leidt volgens Rutte tot extra groei ter waarde van 1000 miljard euro per jaar in de EU.

Waardengemeenschap
Beeld ANP

Onvoldoende voorbereid op crisis

Hij erkende dat de eurozone nog steeds onvoldoende is voorbereid op een nieuwe financiële crisis, maar wijst de plannen af van Frankrijk en de Europese Commissie over een nieuw schokfonds voor landen in problemen. Volgens Rutte bevat het bestaande noodfonds nog voldoende geld om dat soort problemen op te vangen.

Rutte schaarde zich voor 100 procent achter EU-commissaris Timmermans die de regering in Warschau onder druk zet niet te morrelen aan de onafhankelijke rechterlijke macht in Polen. Ook waarschuwde hij dat lidstaten weer grenscontroles gaan invoeren als een akkoord uitblijft over het eerlijker verdelen van het aantal migranten over de EU-landen.

Rutte is de zevende regeringsleider die het Europees Parlement dit jaar uitnodigde voor een debat over de toekomst van de EU. De Franse president Macron, de Luxemburgse premier Bettel en de Belgische premier Michel gingen hem afgelopen maanden voor. In juni is de Poolse premier te gast in Straatsburg. Zijn komst belooft een verhitte discussie op te leveren vanwege de door het parlement zwaar bekritiseerde wijzigingen van de rechterlijke macht in Polen. Dit najaar komt bondskanselier Merkel naar het parlement. De debatten worden georganiseerd met het oog op de Europese verkiezingen volgend jaar mei.

Rutte vergelijkt EU met John Wayne-westerns en krijgt staande ovatie in Europees Parlement

Premier Rutte koos woensdag met zijn speech in het Europees Parlement ondubbelzinnig voor de EU. Geen vlammende liefdesverklaring, maar een pragmatische erkenning dat een sterkere Unie meer dan ooit noodzakelijk is. Een logische stap voor de man die de nummer 3 – na Merkel en Macron – in Europa wil zijn.